Gemeenten vervullen een essentiële rol in de crisisbeheersing. Naast de verschillende hulpverleningsdiensten zoals politie, brandweer en geneeskundige hulpverlening (GHOR) zijn gemeenten vanaf het eerste moment na een crisis uitvoerend betrokken, bijvoorbeeld als het gaat om het informeren van verwanten en het opvangen van betrokkenen. Nadat de hulpverleningsdiensten klaar zijn met hun werkzaamheden, liggen er voor de gemeenten vaak nog taken in het verschiet, zoals het (laten) organiseren van een stille tocht, het begeleiden van interne/externe onderzoeken en het inventariseren van de schade. Gemeenten hebben als onderdeel van het openbaar bestuur een algemene zorgplicht voor hun inwoners. In het bijzonder hebben zij dat tijdens rampen en crises. De organisatie van de spoedeisende hulpverlening is in aparte wettelijke regelingen belegd bij de parate hulpverleningsdiensten: brandweer, politie en GHOR. De organisatie van de overige zorgtaken, aangeduid als de bevolkingszorgtaken, is belegd bij de gemeenten.*
De maatregelen en voorzieningen die gemeenten treffen met het oog op een ramp of crisis noemen we bevolkingszorg. De organisatie van bevolkingszorg verschilt per veiligheidsregio, maar we voeren allemaal dezelfde processen uit. De organisatie van bevolkingszorg kan verschillen op basis van het risicoprofiel in de regio en de in de regio gemaakte keuzes rondom intergemeentelijke samenwerking. Het IFV heeft in opdracht van het Landelijk Netwerk Bevolkingszorg een visualisatie gemaakt ter verduidelijking van het werkgebied van bevolkingszorg. Deze animatie legt uit wat bevolkingszorg doet en welke taken bij bevolkingszorg horen en met welke externe partners we nauw samenwerken.
Wilt u gebruikmaken van de visualisatie? U vindt deze op ons Vimeo-kanaal. Wilt u de video als los bestand ontvangen? Neem dan contact met ons op via info@ifv.nl.
De afgelopen jaren vonden er binnen bevolkingszorg een aantal belangrijke ontwikkelingen plaats. Zo is er een nieuwe visie op bevolkingszorg vastgesteld: Bevolkingszorg op orde en hebben de regio's binnen de projecten GROOT en GROOTER gewerkt aan landelijke kwalificatieprofielen, opleidingskaders en examens voor bevolkingszorg. Daarnaast is er een landelijke voorziening in het leven geroepen: een landelijke voorziening SIS Verwantencontact die verwanten helpt bij het zoeken naar hun naaste betrokkenen bij een incident.Met de Stichting Salvage (namens het Verbond van Verzekeraars) heeft de kolom Bevolkingszorg afspraken gemaakt over de raakvlakken tussen bevolkingszorg en de Stichting Salvage. Deze afspraken zijn sinds 2012 geborgd in een protocol van afspraken dat in 2016 is herzien.
De coördinatoren Bevolkingszorg uit de 25 veiligheidsregio's hebben zich verenigd in een landelijk overleg coördinatoren bevolkingszorg (LOCB). Samen met het landelijk netwerk bevolkingszorg (LNB) bestaande uit de 25 coördinerend gemeentesecretarissen of functionarissen (voorheen de Managementraad Bevolkingszorg) en de bestuurlijk portefeuillehouder in het Veiligheidsberaad geven zij richting aan de professionalisering van bevolkingszorg op landelijk niveau. In de brochure van het LNB leest u meer informatie over wat bevolkingszorg is, wat het wettelijk kader is en welke taak- en aandachtsvelden bevolkingszorg heeft.
In opdracht van en in samenwerking met de kolom Bevolkingszorg levert het IFV een bijdrage aan de volgende thema's:Kennisprogramma BevolkingszorgSIS Verwantencontact
In het dossier Bevolkingszorg vindt u onder andere publicaties en informatie over wetgeving en incidenten.
Bekijk de pagina Vakbekwaamheid en kennis voor meer informatie. De kwaliteitsinstrumenten voor Vakbekwaamheid Bevolkingszorg horen bij de functies binnen bevolkingszorg.
Heeft u ideeën of suggesties over het thema bevolkingszorg? Laat het ons gerust weten. Neem contact met ons op via info@ifv.nl.* Bron eerste twee alinea's: Bevolkingszorg op orde 2.0 Eigentijdse bevolkingszorg volgens afspraak, Veiligheidsberaad, april 2014
In 2017 is door het Landelijk netwerk bevolkingszorg in samenwerking met het IFV het initiatief genomen om een vakgroep crisiscommunicatie in te richten en een platform crisiscommunicatie. In de vakgroep crisiscommunicatie komen periodiek de coördinatoren crisiscommunicatie van de 25 veiligheidsregio's bijeen, alsmede communicatieadviseurs van de eenheid communicatie van het Nationaal Crisiscentrum (Ministerie van Justitie en Veiligheid) en Dienst communicatie van de Nationale Politie. In het platform crisiscommunicatie wordt o.a. kennis gedeeld via fysieke netwerkbijeenkomsten in het land en kennispublicaties via het kennisplein van het IFV.
In samenwerking met de vakgroep crisiscommunicatie en het kernteam risicocommunicatie is in 2017 een meerjarenprogramma Risico- en crisiscommunicatie opgesteld. In dit programma zijn vijf landelijke ambities geformuleerd om risico- en crisiscommunicatie te versterken.
Speerpunt 1. Risicocommunicatie: versterken landelijke en regionale samenwerking risicocommunicatieWe zetten in op een structurele samenwerking en verbinding tussen alle Veiligheidsregio's met als doel eenduidige risicocommunicatie (boodschappen/ handelingsperspectieven).Speerpunt 2 Risicocommunicatie: vergroten zelfredzaamheid en samenredzaamheid van de samenleving Het vergroten van de zelfredzaamheid, samenredzaamheid en veerkracht ten aanzien van de risico's in ons land vanuit de perspectieven: kennis, houding, intentie en gedrag. Maar zeer zeker ook vanuit het perspectief risicobeleving. Speerpunt 3 Crisiscommunicatie: verbeteren crisiscommunicatie richting de burger De wereld van de crisiscommunicatie is de afgelopen jaren enorm in beweging geweest. Met de name de komst van sociale media hebben tot een positieve impuls geleid bij het achterhalen van de maatschappelijke informatiebehoefte en daarmee het informeren van de direct en indirect betrokkenen. De komende vier jaar willen we kijken hoe we communicatie middelen (nog beter) kunnen inzetten om direct en indirect betrokkenen bij een ramp of crisis beter en effectiever te bereiken en met name de kwetsbare groepen. Speerpunt 4 Crisiscommunicatie: versterken vakbekwaamheid crisiscommunicatie-functionarissen Vakbekwaamheid van crisiscommunicatiefunctionarissen is een individuele en regionale verantwoordelijkheid. Bovenregionaal focussen we ons met name op het faciliteren van de regio's door middel van het actualiseren van de kwalificatiedossiers en organiseren van netwerkbijeenkomsten rond een thema en/of casuïstiek voor alle crisiscommunicatieprofessionals.Speerpunt 5 Crisiscommunicatie: gemeenten en veiligheidsregio's faciliteren bij communicatie in de nafaseNadat de crisisorganisatie is afgeschaald, de crisiscommunicatie organisatie de werkzaamheden heeft overgedragen aan de incident gemeente(n), komt er op de gemeente(n) nog een hoop (communicatie)werkzaamheden af, die soms nog jaren kunnen duren. Om de lokale en regionale overheid hierin te ondersteunen, wordt de kennis opgedaan in het verleden, vertaald naar praktische handreikingen en onderwijsmiddelen.
De ambities zijn opgenomen in het Programma Risico- en Crisiscommunicatie.
Op het gebied van risico- en crisiscommunicatie is heel veel (wetenschappelijke) kennis beschikbaar. De uitdaging zit deels in het vertalen van deze kennis naar praktische middelen voor regionale en lokale functionarissen. En deels in het ontwikkelen van nieuwe kennis over thema's en onderwerpen waar nog onvoldoende kennis over is of regio's als probleem ervaren.De vakgroep crisiscommunicatie heeft als onderdeel van het programma Risico- en crisiscommunicatie in samenwerking met het IFV derhalve het project kennisdossier crisiscommunicatie opgestart. Het doel van het project is het opstellen van 17 praktische crisiscommunicatietips voor 17 incidenttypen die door de crisiscommunicatiefunctionarissen werkzaam bij de (rijks)overheid of vitale partners kunnen worden gebruikt ter voorbereiding op een crisis of ten tijde van een (dreigende) crisis. Samen met de vakgroep crisiscommunicatie zorgt het IFV er vervolgens voor dat de kennis wordt ontsloten via het digitale kennisdossier Crisiscommunicatie, dat de kennis actueel is en blijft, beschikbaar is en bekend bij de functionarissen met een rol in een mono- of multidisciplinaire crisis(communicatie)organisatie.Op basis van de prioritering door de vakgroep crisiscommunicatie worden de komende vier jaar de volgende crisiscommunicatietips opgeleverd: 2018: Uitval vitale voorzieningen, Paniek in menigte, Maatschappelijke onrust, Evenementen. 2019: Incidenten met een cybercomponent (digitale verstoringen), Gevaarlijke stoffen, Infectieziekten, Overstromingen, Extreme weersomstandigheden2020: Stralingsincidenten, Grootschalige evacuatie, Branden en instorting gebouwen, Ongevallen op het water2021: Natuurbranden, Luchtvaartongevallen, Rampen op afstand, Ongevallen in tunnels en Aardbevingen.
Wilt u een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van bovenstaande producten? Neem dan contact op via info@ifv.nl.
Het Veiligheidsberaad heeft het IFV de opdracht gegeven om het opleiden, examineren en diplomeren van functies binnen Bevolkingszorg uit te werken om zo meer uniformiteit te creëren binnen Bevolkingszorg. Binnen het Programma Vakbekwaamheid Bevolkingszorg werkt het IFV, in nauwe samenwerking met experts uit het werkveld, aan de kwaliteitsborging van bevolkingszorg onderwijs.
Omdat er landelijk steeds hogere eisen worden gesteld aan bevolkingszorg en de wereld van de crisisbeheersing enorm in beweging is, zijn door de veiligheidsregio's, verenigd in het landelijk overleg coördinatoren bevolkingszorg (LOCB), drie landelijke ambities gesteld op het gebied van vakbekwaam worden en vakbekwaam blijven. 1. Actualisatie en doorontwikkeling van de bestaande producten vakbekwaamheid bevolkingszorg2. Veiligheidsregio's faciliteren bij het vakbekwaam blijven van bevolkingszorgfunctionarissen3. Bevolkingszorg als betrouwbare partner binnen de crisisbeheersing De ambities zijn opgenomen in het Programma vakbekwaamheid Bevolkingszorg 2018-2021.
Op verzoek van het werkveld ontwikkelt het IFV landelijke examens voor 7 bevolkingszorg functies:
Per functie is er een landelijk afgestemd kwalificatiedossier, opleidingskader en toetswijzer beschikbaar. De kwalificatiedossiers en de opleiderskaders zijn te raadplegen via het dossier Bevolkingszorg - gemeente. De toetswijzers zijn (voor de kandidaten en examinatoren) te vinden in MijnIFVExamens. De landelijke IFV examens worden georganiseerd door het IFV en beoordeeld door onafhankelijke examinatoren. Examens (toetswijzers) en kwalificatiedossiers worden periodiek tegen het licht gehouden en geactualiseerd met behulp van expertgroepen en examinatoren. Het onderwijs wordt gegeven door zelfstandige ondernemers of door één van de commerciële opleidingsinstituten, zoals:
Heeft u een vraag over een kwalificatiedossier, de opbouw van een IFV-examen of de beoordelingscriteria, neem dan contact met ons op via info@ifv.nl. Wilt u zich inschrijven voor een examen, raadpleeg dan onze pagina examens.
In het kader van de professionalisering van de kolom Bevolkingszorg heeft het IFV in 2016, in afstemming met veld, een kennisprogramma Bevolkingszorg opgesteld. De uitvoering van dit kennisprogramma is ondergebracht bij het lectoraat Crisisbeheersing van het IFV. Het kennisprogramma heeft als doel kennis te ontwikkelen waar het veld behoefte aan heeft, om daarmee de kennispositie van het veld te versterken. De sleutelfunctionarissen met een leidinggevende of specialistische functie binnen de crisisorganisatie van de gemeente (Bevolkingszorg) vormen de primaire doelgroep van het kennisprogramma.
Het programma richt zich, in termen van de 'kenniscirkel', op kennis ontwikkelen, kennis ontsluiten en kennis evalueren. Toepassen van kennis vindt plaats in de praktijk en is geen onderdeel van het kennisprogramma. In het Kennisprogramma Bevolkingszorg zijn drie thema's voor onderzoek (kennis ontwikkelen) aangemerkt: spontane burgerhulpverlening, verminderd zelfredzamen en voorbereid op de toekomst. In het kader van het thema voorbereid op de toekomst is onderzoek gedaan naar de ervaringen met de (crisis)noodopvang van grote aantallen vluchtelingen die vanaf september 2015 naar Nederland kwamen: Vluchtelingencrisis 2015: lessen uit de crisisnoodopvang. Op basis van het onderzoek worden het ontsluiten en evalueren van kennis vormgegeven. Zo is in 2017 een plug-in bijeenkomst gehouden over het thema 'Bevolkingszorg: de aanpak tijdens en na acute crisissituaties', waarin lessen uit de crisisnoodopvang ten tijde van de vluchtelingencrisis in 2015 en lessen uit de nafase van de hagelstorm van 23 juni 2016 zijn gedeeld.Een uitgebreide beschrijving van de inhoud en van de stand van zaken van het kennisprogramma Bevolkingszorg vindt u in het Kennisprogramma Bevolkingszorg 2016-2017 en in het Kennisprogramma Bevolkingszorg - Stand van zaken.
Heeft u nog ideeën of suggesties voor het dossier Bevolkingszorg of bent u op zoek naar bepaalde informatie? Laat het ons gerust weten, we horen het graag. Neem contact met ons op via info@ifv.nl.
Het team bevolkingszorg is conform het Besluit veiligheidsregio's verantwoordelijk voor de nafase van een incident. Dit betekent dat bevolkingszorg de overdracht van de crisisorganisatie naar de projectorganisatie nafase ondersteunt, door in de acute fase een overdrachtsdocument/plan van aanpak op te stellen en te laten vaststellen. Het plan van aanpak omvat doelstellingen en randvoorwaarden zodat aan de betrokkenen (slachtoffers, verwanten getuigen) adequate zorg geboden wordt.
Onder nafase verstaan wij: de fase waarin alle voorkomende werkzaamheden die samenhangen metde afwikkeling van een ramp of crisis plaatsvinden. Onder nazorg verstaan wij: alle zorg-, hulp- en/of dienstverlening die geleverd wordt ter ondersteuning, begeleiding of nacontrole van mensen na een (ingrijpende) gebeurtenis tijdens de nafase.Door de landelijke expertgroep nafase zijn een aantal producten opgeleverd die de crisisorganisatie, en de incident- en/of effect-gemeente(n), kunnen helpen bij het opstellen van een overdrachtsdocument voor de nafase en een wat uitgebreider plan van aanpak voor de nafase:
In opdracht van het Landelijk Netwerk Bevolkingszorg is een project gestart om praktische handreikingen en onderwijsmiddelen te ontwikkelen die door communicatiefunctionarissen gebruikt kunnen worden in de voorbereiding op of uitvoering van de nafase van een crisis. De uitvoering van dit project ‘Communicatie in de nafase’ is ingezet als een samenwerking tussen verschillende onderdelen van het IFV, Arq kenniscentrum Impact en Crisisinterventiedienst (Ina Strating). Vanuit deze kerngroep worden andere actoren en belanghebbenden betrokken, zoals het Expertteam nafase, getroffenen, de vakgroep crisiscommunicatie, GGD GHOR Nederland, RIVM en Stichting Slachtofferhulp. De laatste jaren is heel veel kennis en ervaring opgedaan rond risico- en crisiscommunicatie. Daarbij ligt de focus vooral op de acute fase, terwijl ook de nafase, die nog heel lang kan duren, eigen uitdagingen met zich meebrengt op het gebied van communicatie. Gemeentelijke communicatieafdelingen zijn daar nog niet voldoende op toegerust. Ook een goede overdracht van de crisiscommunicatie naar de nafasecommunicatie is van cruciaal belang, maar elke keer wordt hiervoor opnieuw gezocht naar manieren. Gebruikmakend van de kennis en ervaringen die er zijn, zouden hier veel gerichtere handvatten voor (door)ontwikkeld kunnen worden. Het faciliteren van gemeenten en veiligheidsregio’s in hun communicatie in de nafase is daarom als speerpunt opgenomen in het Programma Risico- en Crisiscommunicatie 2018-2021 binnen de vakgroep crisiscommunicatie, het overleg van de coördinatoren crisiscommunicatie van de 25 veiligheidsregio’s, de NCTV en de Nationale Politie. Deze vraag is door het IFV vertaald in een project waarin praktische handreikingen en onderwijsmiddelen worden ontwikkeld, waarin de actuele kennis en ervaring met betrekking tot dit onderwerp is verzameld en geborgd. Door dit om te zetten in trainingen, werken we aan verrijking en verdieping van de kennisbasis van het veld, waardoor in de toekomst meer burgers goed bejegend en ondersteund worden na een crisis. Die producten omvatten:
Om die producten te ontwikkelen, is allereerst een stevige inhoudelijke basis nodig. Daar ligt voor het IFV, Impact en Crisisinterventiedienst het accent. Het project loopt tot eind 2019. Kennis en producten komen tussentijds beschikbaar via www.ifv.nl. Wilt u een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van bovenstaande producten? Neem dan contact op via bevolkingszorg@ifv.nl.
Nieuwsbrief Landelijk Netwerk Bevolkingszorg - januari 2019
twitter.com/susanvanpetten
Heeft u nieuws op het gebied van bevolkingszorg dat u graag wilt delen? Laat het ons gerust weten. Neem contact met ons op via info@ifv.nl.
