​

Ook het afgelopen jaar verzamelde ik (nog) krantenartikelen uit de Volkskrant en NRC Handelsblad. Zo vorig decennium, maar toch…  Zo lang er papieren kranten zijn, kan het.

1. In 2018 was het ongeval met de Stint de Nederlandse (mini-)crisis die duidelijk de meeste aandacht trok, naast aandacht voor onder andere failliete ziekenhuizen en herten in de Oostvaardersplassen.[1] Toen waren er nog een flink aantal andere gebeurtenissen (examengedoe Maastricht, 'lone wolfs' in Amsterdam en Den Haag). Gek genoeg was het in 2019 lastiger om stevige stapeltjes aan knipsels over een en dezelfde gebeurtenis te krijgen. Het lijkt soms wel of de klassieke ongevallen en rampen langzamerhand verdwijnen. Schreef ik vorig jaar dat terrorisme maar ook branden 'wat uit de aandacht leken te raken'; nu kregen de tramaanslag in Utrecht en het uit de hand gelopen vreugdevuur in Den Haag (en het afbranden van de Parijse Notre Dame) in deze kranten veel aandacht. Voorspellen is en blijft moeilijk…
2. Eigenlijk was 2019 vooral een jaar met vele (kleinere) gebeurtenissen die even aandacht vroegen maar vaak ook weer snel verdwenen. Stankoverlast in Alblasserdam (NL-Alert), processierupsen, zeecontainers, een ingestort dak van AZ, de uitval bij de KPN (112-storing)  en grafietregens in de buurt bij Tata Steel. Gebeurtenissen soms met forse gevolgen, maar niet dat daarmee nu vele pagina's gevuld werden.
3. Vorig jaar schreef ik:
   Eigenlijk, zo blijkt, is het zelden de gebeurtenis zelf die enorm veel aandacht krijgt. Een ramp als met de MH-17 is zeer uitzonderlijk. Bijna altijd bepalen de gevolgen van de gebeurtenis en de bijzonderheden van de nasleep of een calamiteit een crisis wordt. Zijn er veel zaken te melden over de oorzaak of over het crisismanagement? Ligt er een gecompliceerde schuldvraag achter? Is het een gebeurtenis die veel bredere maatschappelijke implicaties heeft of kan hebben? Is over het preventieve optreden van de overheid zelf het een en ander op te merken? Naarmate het antwoord op deze vragen vaker 'ja' is, zal de 'pleuris-factor' hoger zijn. Daarnaast leidt media-aandacht natuurlijk zelf weer tot media-aandacht.
   Dat gold - zie als meest sprekende voorbeeld het Haagse vreugdevuur-drama – opnieuw. Niet de omvang (aantal slachtoffers, schade e.v.) van de gebeurtenis, bepaalt de media-aandacht. Als bijvoorbeeld Jozias van Aartsen nog burgemeester was geweest in Den Haag januari 2019, was tien tegen één de crisis nooit zo groot geworden. Snel adequaat crisismanagement de eerste dagen (meer empathie, gemeenteraad medeverantwoordelijk gemaakt) had veel problemen voorkomen en waarschijnlijk waren er zelfs dit jaar ook gewoon - veel bescheidener! - vreugdevuren op het strand geweest. 
4. 2019 was wel het jaar dat ondermijning echt op de agenda bracht. Velen wisten wel iets over de uitwassen van georganiseerde criminaliteit maar de omvang, schaal en impact bleven wat vaag en onbesproken. Feitelijk raakte het ons niet echt. Dat veranderde. De moord op advocaat Derk Wiersum - een aanslag op de rechtstaat - , al die afrekeningen (en de vergissingen), verhalen over de Haagse ex-wethouder De Mos en een rapport over ondermijnende zaken in Amsterdam kregen enorm veel media-aandacht. In een jaar tijd is het onderwerp hoog op alle agenda's gekomen en weet iedereen dat Nederland feitelijk 'een narcostaat' is. Volgens de insiders werd dat overigens wel hoog tijd.
5. 2019 was vooral een jaar van conflict-crises (crises waar partijen duidelijk tegenover elkaar staan). Den Haag was dit jaar een pleisterplaats en het Malieveldse gras werd letterlijk plat gedemonstreerd (boeren, onderwijs, bouwers e.a.). Heel Nederland kreeg te maken met de stikstofcrisis. Het PAS (plan aanpak stikstof) werd door een rechter om zeep geholpen en een RIVM-norm leidde tot de pfas-crisis (vervuilde grond die niet afgevoerd mocht worden).[2]
6. Zonder dat ik nu echt pagina's geteld heb, zou het zomaar kunnen dat de crisis die in 2019 het meeste aandacht kreeg toch (weer) het neerstorten van de MH-17 was in 2014. Zowel de herdenking vijf jaar na dato als het systematisch verder verzamelen van bewijs ten behoeve van een sterke juridische casus gaf door het hele jaar heen aanleiding tot artikelen en observaties. Wie kunnen als de grote schuldigen straks vervolgd worden? Sommige gebeurtenissen, zoals de MH-17 maar ook de bevingen in Groningen, kennen extreem lange schaduwen en zullen dan ook de komende jaren zeker nog niet uit de media verdwijnen.

Menno van Duin

[1] https://www.ifv.nl/kennisplein/Paginas/Blog-Menno-van-Duin-Een-uitgescheurd-jaar-2018.aspx

[2] De analyse in NRC-Handelsblad (28 december 2019) over de totstandkoming van de PAS is zeer lezenswaardig.