​

In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.   

De 112-crisis, of toch KPN-storing … (5 juli 2019)

De afgelopen week is er veel gezegd en geschreven over de 112-storing van maandag 24 juni 2019. Zelf ben ik er ook (onder andere door journalisten) op aangesproken en afgelopen vrijdag heb ik er een uur college met ervaringsdeskundigen aan gewijd. Zonder ook maar te willen pretenderen het verhaal nu te weten – laat staan te begrijpen – enkele observaties na een week.

1. 'Telekwetsbaarheid is wel een dingetje' zo bleek maar weer eens. Terwijl wij ons inmiddels onderdompelen in de nieuwe dreiging van de cybersecurity en menen dat achter iedere storing wel een Rus of Chinees moet zitten, lijkt dit toch gewoon een vervelende samenloop van omstandigheden en vooral het gevolg van de toenemende interdependentie van al die kwetsbare systemen te zijn. Voor complexe systemen en complexe oorzaken, zoals hier, zullen de oplossingen ook niet eenvoudig zijn ('als we maar spreiden over enkele providers, hebben we dit probleem niet'). Deze casus lijkt een combinatie van Perrow, met zijn indrukwekkende analyse over toenemende complexiteit en strakke koppelingen die leiden tot 'normale rampen', en Murphy's law (alles wat fout kan gaan, zal ook wel een keer fout gaan). Naast cybersecurity is cybersafety ten minste zo belangrijk.   
2. Hoe erg was het nu? Verging nu bijna de wereld of verdween ten minste het vertrouwen in de Nederlandse systemen en daarmee in de verantwoordelijke overheden of was de ernst van de gebeurtenis niet veel groter dan bijvoorbeeld een fors verkeersongeval? Feitelijk weten wij dat nog niet zo goed, maar wat wij inmiddels wel weten is dat politie, brandweer, ambulancevervoer en al die anderen op vele vaak buitengewoon creatieve manieren oplossingen hebben bedacht om de mogelijke gevolgen van het uitvallen van 112 zo beperkt mogelijk te houden.[1] Op allerlei manieren zijn er die dag by-passes gelegd en zijn bijna letterlijk lijntjes aan elkaar geknoopt of is gebruikgemaakt van al bestaande verbindingen voor in dit geval een ander (acute meldingen) doel. Politiebureaus en kazernes waren geopend; er werd druk getwitterd e.v. om dat kenbaar te maken. De indruk is dat het opvangen van de problemen door het wegvallen van 112 behoorlijk gelukt is. De 'lost calls' (300 meldingen die niet zijn doorgekomen) zijn nagebeld en waar nodig zijn alsnog maatregelen getroffen.
3. Een interessante vraag is ook hoe in Nederland in de verschillende eenheden en regio's is (samen)gewerkt. Hoe organiseerden de hulpdiensten hun eigen maar ook gezamenlijke meldingen en communicatie? Nu ging een spervuur aan NL-Alerts uit in de 25 regio's en alleen al die vergelijken (qua tijd, inhoud van de boodschap, bereik) is relevant. Vanuit het lectoraat wordt dit momenteel ook al onderzocht. Overigens was sprake van een KPN-storing - want dat was het natuurlijk primair (en niet zozeer een 112-storing) – die niet alleen gevolgen had voor 112. Met name de organisaties die KPN als hun provider hadden, kenden meer problemen (088-nummers die niet werkten; interne communicatie die problemen gaf e.v.).
4. Hierachter schuilt natuurlijk ook de vraag wat je op welk niveau moet organiseren. In dit land ligt het zwaartepunt voor de aanpak van rampen en crises bij de regio's tenzij het om heel specifieke types van crises gaat (pandemie, stalingsincident). Uitgangspunt is dat zich ergens in een gemeente of gebied een probleem voordoet waarna er – eerst aldaar – gehandeld moet worden. De 112-storing was echter opnieuw een voorbeeld van een niet-gebiedsgebonden (potentiële) crisis. De aanpak van dergelijke crises kan niet alleen vanuit de regio's, maar zal ook meer vanuit de rijksoverheid georganiseerd moeten worden. Willen wij dat 25 regio's (en daarmee ook burgemeesters) zich bezighouden met het opstellen van berichten of dat er ten minste ook nationaal als eerste berichten uitgaan?[2]
5. Daarmee roept deze gebeurtenis niet alleen vragen op over de techniek, het belang om bij alle aandacht voor cybersecurity niet te vergeten om ook cybersafety (inclusief voldoende redundantie) mee te nemen en de toenemende telekwetsbaarheid, maar ook vragen over het bestel van crisisbeheersing en de juiste balans tussen decentrale en centrale sturing en interventie.

Menno van Duin

[1] Het lijkt erop dat ten minste drie mensen zijn overleden, maar of deze personen met een goed functionerend systeem zouden zijn gered, is niet met zekerheid vast te stellen.

[2] Zie ook onze recente publicatie Verbinding tussen werelden waarin wij uitgebreid ingaan op de verhoudingen tussen de ketens en tussen Rijk en gemeenten/regio's in het kader van crisisbeheersing.