In de vroege ochtend van zaterdag 9 februari 2019 gaat er wat mis op een bedrijventerrein in Alblasserdam. [1] Naar het zich laat nu aanzien, raakt een tankwagen oververhit (mogelijk problemen met de koeling) en ontsnapt vervolgens uit een veiligheidsklep (zonder zo'n klep zou de tankwagen mogelijk geëxplodeerd zijn!) een stof die later in de media en in de officiële berichtgeving 'Petrolad' wordt genoemd. Feitelijk is dat geen chemische stof, maar een merknaam: een additief ontwikkeld om onder andere corrosie in versnellingsbakken te voorkomen. Uit de informatie blijkt dat de stof al op enkele honderden meters afstand niet meer is te meten, maar – zo blijkt gaandeweg - des te meer is te ruiken. In de loop van de dag zal niet alleen door Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid over deze casus bericht (en 'geNL-Alert') worden, maar ook door een flink aantal andere regio's.
Bron: RIVM
Toevallig sprak ik de dag erna mijn nichtje en haar man die op nog geen kilometer afstand van het plaats ongeval wonen. Beiden hadden het eerste bericht van NL-Alert niet ontvangen, zo bleek toen zij contact hadden met hun buren over de enorme stank. Nadere berichten ontvingen ze (beiden overigens in het bezit van een telefoon van een verschillend merk) later wel. De stank was niet te harden geweest en zelfs de volgende dag hing, ondanks al het ventileren, de stank nog wel wat in hun huis. De vraag die bij hen opkwam, was wat er gedaan was als er niet zo'n enorme wind was geweest. Dan was de stank nog veel meer en langer blijven hangen. En wat waren nu de precieze kenmerken van de stof? Dat bleef ook nogal vaag. De man van mijn nichtje is gepromoveerd scheikundige, maar hij werd van 'Petrolad' ook niet veel wijzer. Daarnaast vroegen zij zich af waarom de sirenes niet waren afgegaan. Die palen zijn er immers toch nog steeds?
Een thema dat ook tot veel vragen leidde was de zin dat het gezondheidsrisico nihil was, maar dat de stank wel kon leiden tot overgeven of misselijkheid. Zelf dacht ik dat het woord gezondheid ('geen schade voor de (volks)gezondheid') er één was geworden dat niet meer gebruikt zou worden in dergelijke berichten. Stank en rook zijn bijna altijd wel in enige mate schadelijk, alleen zullen ze door de korte blootstelling geen of zeker geen meetbaar effect sorteren op de lange duur. Hier werd dus bedoeld dat er geen langetermijngezondheidsgevolgen zouden zijn. Acute misselijkheid is natuurlijk gewoon een (kortetermijn)gezondheidsprobleem.
Onderstaande afbeelding is gemaakt met het sociale-media-analyseprogramma OBI4wan.[2] Het plaatje toont de aantallen berichten zoals deze op zaterdag 9 februari om 10.30 uur zijn getweet. De kleuren duiden op de plaats waar het bericht vandaan komt. Omdat slechts een beperkt deel van de mensen op zijn telefoon zijn locatie heeft ingesteld, zijn de werkelijke aantallen tweets over de stanklucht een veelvoud. De afbeelding toont wel mooi dezelfde band als de afbeelding hierboven.[3] Interessant is de opmerking die Ira Helsloot in zijn commentaar maakte, of hier niet sprake was van massasuggestie.[4] Kon men in Meppel nog wel iets ruiken? Mensen ontvingen een bericht en dachten vervolgens dat zij iets roken.
Hoe het ook zij, deze casus levert weer interessant studiemateriaal op. Vanuit het lectoraat Crisisbeheersing heeft Marije Bakker met anderen al een eerste onderzoek gedaan naar NL-Alert en deze casus sterkt ons eens te meer om de komende tijd nader onderzoek te doen naar de belevingsaspecten van en rond NL-Alert.[5] Bent u voldoende geïnformeerd? Was de informatie tijdig? Had u meer willen weten? Hoeveel berichten kreeg u (10 berichten lijkt dit keer een reden voor sommigen om zich maar af te melden voor NL-Alert; zo blijkt uit een eerste scan van sociale media)? Wat deed u nadat u het bericht las?
Wordt vervolgd dus.
Menno van Duin
[1] De titel van mijn blog 'Stankoverlast Alblasserdam houdt Nederland in zijn greep' is ontleend aan de wat dreigende kop van een bericht in het AD van die dag. Marije Bakker en Edwin Kok dank ik voor het aanleveren van relevante extra informatie en Yvonne Stassen voor de redactieslag.
[2] Afbeelding samengesteld door Edwin Kok, IFV, 10 februari 2019.
[3] Hoewel aan de kleuren (rood is meer) zelf weinig tot geen waarde kan worden toegekend. Een enkel bericht geeft al kleur en ook wordt geen rekening gehouden met de relatieve aantallen. Tien inwoners uit een stad van 300.000 inwoners is natuurlijk iets heel anders dan 10 inwoners uit een stad met 10.000 inwoners.
[4] https://www.nrc.nl/nieuws/2019/02/09/hoogleraar-rampenbestrijding-veiligheidsklep-kapotte-tank-deed-zn-werk-a3653541
[5] Zie https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20181217-IFV-Inventarisatie-inzet-NL-Alert-2013-2017.pdf
