Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen van het IFV is de verbindende factor tussen overheden, hulpverleningsdiensten, verkeersveiligheidsorganisaties, opleiders en overige betrokkenen. Het doel is samen te werken aan een veilige, vlotte, voorspelbare en verantwoorde doorstroming van voorrangsvoertuigen in het verkeer. Dit doen we door informatie, kennis en expertise over voorrangsvoertuigen te verzamelen en te delen met het veld.
Wat moet u doen als u een voorrangsvoertuig tegenkomt?
Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen verzamelt, ontwikkelt en verspreidt informatie, kennis en expertise over voorrangsvoertuigen door:
In 2019 houdt het kenniscentrum zich bezig met de volgende projecten/onderzoeken:
Meer informatie over projecten/onderzoek.
Wilt u meer weten over het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen of met ons in contact komen? Stel uw vraag via onderstaand contactformulier.
Het doel van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen is om kennis op het gebied van voorrangsvoertuigen te verzamelen, ontsluiten en verspreiden. Dit doen we onder meer door het doen van onderzoek. Hieronder lichten we onze lopende onderzoeken en projecten toe.
Verkeersongevallen met voorrangsvoertuigen zijn met enige regelmaat in het nieuws. Het rijden met voorrangsvoertuigen brengt gevaren met zich mee, met name omdat van de voor andere weggebruikers geldende verkeersregels wordt afgeweken. Hierdoor wordt het weggedrag voor andere weggebruikers minder voorspelbaar. Sinds 2010 onderzoeken wij ongevallen met voorrangsvoertuigen. Met het onderzoek willen we inzicht krijgen in het aantal ongevallen, de ernst en de kenmerken van deze ongevallen. De verzameling van de gegevens richt zich uitsluitend op geregistreerde verkeersongevallen van voertuigen van politie, brandweer, ambulance en overige aangewezen diensten die met optische en geluidssignalen rijden in Nederland. De ongevallen worden geregistreerd en onderzocht op basis van mediaberichten, politiegegevens en gegevens aangedragen door de betrokken hulpdiensten en voorrangsvoertuigbestuurders. In 2019 houden we ons bezig met het onderzoeken van ongevallen die in 2018 en 2019 hebben plaatsgevonden. Het rapport over deze ongevallen wordt gepubliceerd in 2020 De eerder uitgebrachte onderzoeksrapporten zijn te vinden onder Publicaties.
In 2018 hebben wij een verkennend onderzoek gedaan om in kaart te brengen of chauffeurs van hulpdiensten ’s nachts tijdens spoedritten wel of niet met gebruik maken van de optische en geluidssignalen. Ook zijn de redenen voor de gedragskeuzes van chauffeurs en de situaties waarin met de signalen wel of niet aanzet in kaart gebracht. Uit dit onderzoek, waarin bijna 4000 chauffeurs zijn bevraagd, bleek dat chauffeurs van hulpverleningsvoertuigen tijdens spoedritten in de nacht niet altijd met zwaailicht en sirene rijden. Slechts 13% van de bevraagde chauffeurs voert ’s nachts altijd zowel optische als geluidssignalen. Naar aanleiding van dit onderzoek hebben wij vervolgonderzoek aanbevolen dat kan dienen als input om praktijk en regelgeving meer op elkaar te laten aansluiten. Dit onderzoek is in juni 2019 gestart en zal leiden tot een rapport dat inzicht biedt in de noodzaak om en de wijze waarop wet- en regelgeving en praktijk nader tot elkaar gebracht kunnen worden. Dit adviesrapport wordt naar verwachting eind 2019 opgeleverd.
Hulpdiensten rijden met optische en geluidssignalen om aan andere weggebruikers kenbaar te maken dat zij een ‘dringende taak’ te vervullen hebben. Onder deze omstandigheden gelden voor de bestuurders van voorrangsvoertuigen vrijstellingen van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990. Dit alles heeft als doel dat de doorstroming van voorrangsvoertuigen in het verkeer soepel verloopt en dat zij zo snel en zo veilig mogelijk de plaats incident bereiken. Het rijden met optische en geluidssignalen brengt echter ook aanzienlijke risico’s met zich mee, zoals is gebleken uit eerder onderzoek. De vraag dringt zich op of de tijdwinst die het rijden met optische en geluidssignalen potentieel oplevert, wel opweegt tegen de verhoogde kans op verkeersongevallen. Hoeveel tijd gewonnen wordt door met optische en geluidssignalen (gebruikmakend van de bijbehorende vrijstellingen) te rijden, is niet bekend. Zolang dat inzicht ontbreekt kan geen onderbouwde afweging worden gemaakt van de voor- en nadelen van rijden met optische en geluidssignalen. Om inzicht te verkrijgen wordt een onderzoek verricht dat uit twee fasen bestaat. Fase 1 is een fase van vooronderzoek, waarin een kort literatuuronderzoek en een onderzoek naar de methode voor het uitvoeren van het praktijkonderzoek worden verricht. Deze fase is gestart in augustus 2019. Op basis van de resultaten van fase 1 worden besluiten genomen over de uitvoering van fase 2: het praktijkonderzoek.
Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft in 2015 besloten om een permanente vrijstelling te verlenen voor het oefenen op de openbare weg voor het besturen van een voorrangsvoertuig. Aan het oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg heeft het ministerie strikte wettelijke voorwaarden verbonden. Zo moet de rijinstructeur gecertificeerd zijn volgens het multidisciplinair vastgestelde competentieprofiel, voor het oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Dit is uitgewerkt in de OGS+-certificering. Per 1 januari 2016 is het mogelijk voor rijinstructeurs om bij IBKI het OGS+-certificaat te behalen. Het OGS+-certificaat is vijf jaar geldig, waarna de rijinstructeur opnieuw examen moet doen. Deze hercertificering bestaat uit een praktijkexamen. Verder moet de rijinstructeur, voorafgaand aan het examen, deelnemen aan een bij-/ nascholing. De eerste rijinstructeurs moeten in 2020 opnieuw examen doen in het kader van hercertificering. Samen met IBKI en de opleiders van de hulpdiensten wordt een voorstel gemaakt voor de invulling van de bij-/nascholing. Dit voorstel wordt vervolgens ter goedkeuring voorgelegd aan de betrokken partijen, in dit geval Ambulancezorg Nederland en Brandweer Nederland. Daarnaast worden de huidige examenvragen bekeken en waar nodig aangepast.
Talking Traffic is een onderdeel van het initiatief ‘Beter Benutten’ waarin de Rijksoverheid, regio’s en bedrijfsleven samenwerken om de bereikbaarheid over weg, water en spoor te verbeteren. Bij Talking Traffic bieden nieuwe ontwikkelingen in ‘smart mobility’ diverse informatie aan de weggebruikers met als doelstelling een vlottere doorstroming en beter benutten van de wegen. Specifiek voor voorrangsvoertuigen zijn twee onderdelen van belang. De beïnvloeding van verkeersregelinstallaties door voorrangsvoertuigen: “nooit meer door rood rijden”. Daarnaast worden overige verkeerdeelnemers via apps en online routenavigatiesystemen geïnformeerd over naderende voorrangsvoertuigen (early warning). Wij zullen ons in 2019 bezig blijven houden met de ontwikkelingen rondom Talking Traffic. In een aantal gebieden worden pilots uitgevoerd. De activiteiten van het kenniscentrum bestaan uit:
Literatuuronderzoek geluidssignalenIn 2019 voeren wij een literatuuronderzoek uit naar factoren die van invloed zijn op de hoorbaarheid (en daarmee de effectiviteit) van geluidssignalen van voorrangsvoertuigen. Aanleiding voor dit onderzoek is de behoefte van Ambulancezorg Nederland aan een onderzoek naar de hoorbaarheid van geluidssignalen. Er wordt onderzocht welke factoren van invloed zijn op de effectiviteit van de geluidsbron, de overdracht van het geluidssignaal en de wijze waarop het geluid gehoord en geïnterpreteerd wordt door de ontvanger. De ontvanger van het geluidssignaal is in het onderzoek met name van de automobilist, als medeweggebruiker van het voorrangsvoertuig. Ook worden, waar mogelijk, relevante ontwikkelingen van de afgelopen jaren met invloed op de hoorbaarheid van geluidssignalen meegenomen in het onderzoek.
Het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 (RVV 1990) definieert een voorrangsvoertuig als
'Een motorvoertuig, in gebruik bij politie, brandweer en spoedeisende medische hulpverleningsdiensten of bij andere door de minister aangewezen hulpverleningsdiensten, dat optische en geluidssignalen voert om duidelijk te maken dat zij een dringende taak vervult.'
Onder optische signalen wordt een blauw zwaai-, flits- of knipperlicht verstaan. Het geluidssignaal bestaat uit een tweetonige hoorn.
Naast de reguliere hulpdiensten zijn door de minister nog andere hulpverleningsdiensten aangewezen die optische en geluidssignalen mogen voeren, zoals diensten voor spoedtransport van bloed of transplantatieorganen.
Op 1 maart 2009 is de Regeling optische en geluidssignalen in werking getreden. In deze regeling wordt een nadere uitwerking gegeven van het begrip 'dringende taak'. Er is sprake van een dringende taak in geval van:
De politie mag door rood licht rijden, ook zonder zwaailicht en sirene. De politie heeft een wettelijke vrijstelling gekregen om van de algemene verkeersregels van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 af te wijken. Naast het door rood licht rijden heeft de politie een vrijstelling voor rijden over de vluchtstrook, rijden over andere wegen zoals een trambaan, busbaan en stoep en voor het overtreden van de maximumsnelheid.
Als agenten afwijken van de regels moeten zij dit melden aan hun leidinggevende. Daarnaast zijn er twee voorwaarden aan de vrijstelling verbonden: de verkeersveiligheid mag niet in gevaar komen en het gebruik van de vrijstelling is gezien de situatie noodzakelijk.
1. Wees in het algemeen alert in het verkeer
Het is vaak lastig een voorrangsvoertuig op tijd op te merken. Uit onderzoek blijkt dat het op de provinciale weg, als het voorrangsvoertuig van achteren nadert, vaak voorkomt dat u het voorrangsvoertuig laat opmerkt. Het voorrangsvoertuig is dan namelijk slecht hoorbaar.
2. Merkt u een voorrangsvoertuig op, blijf dan kalm en rustig. Kijk eerst wat de mogelijkheden zijn en kies dan wat u gaat doen.
De bestuurders van voorrangsvoertuigen mogen van verkeersregels afwijken en verkeerstekens negeren, zoals het harder rijden dan de toegestane snelheid en het rijden door rood licht. Deze bestuurders hebben een speciale opleiding gevolgd om ervoor te zorgen dat hierbij voldoende veiligheid in acht genomen wordt. Het voorrangsvoertuig zoekt zo veel mogelijk zelf zijn weg.
U kunt ervan uitgaan dat zij er zelf voor zorgen dat zij zien waar het voorrangsvoertuig erdoor kan. Dan kan het zijn dat u in actie moet komen om het voorrangsvoertuig voor te laten gaan. Doe dit pas op het moment dat dat ook veilig kan. Als ruimte maken tot onveilige situaties leidt, dan is het ook voor het voorrangsvoertuig veiliger om even te wachten.
3. Houd altijd de veiligheid en de verkeersregels in het oog als u een voorrangsvoertuig voor laat gaan.
Bij grotere incidenten kunnen er meerdere voorrangsvoertuigen opgeroepen worden. Het is niet altijd goed hoorbaar van welke kant het voorrangsvoertuig komt en of er nog meer voorrangsvoertuigen aankomen.
Volgens de Regeling optische en geluidssignalen 2009 moeten de, in artikel 29, eerste lid, van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, genoemde diensten, personen of groepen van personen aanwijzen die daartoe ingerichte motorvoertuigen met de in werking zijnde optische en geluidssignalen mogen besturen. Deze personen worden aangewezen, nadat zij een speciale instructie hebben gekregen, waarin gewezen wordt op onder andere de strafrechtelijke en civielrechtelijke consequenties van het direct of indirect veroorzaken van schade of letsel tijdens de rit, het gedrag en de reactie van weggebruikers op de optische en geluidssignalen en het gewenste rijgedrag van de betrokken bestuurder.
De aanwijzing, zoals hierboven omschreven, kan in de aanstelling tot ambulancechauffeur verwerkt zijn (maar dan moet dat ook duidelijk zijn, bijvoorbeeld door een verwijzing naar het genoemde artikel van de Regeling). Het kan ook separaat: eerst een (algemene) aanstelling en later (bijvoorbeeld na de vereiste instructie), de aanwijzing als bedoeld in de Regeling. Het ligt dus aan de formulering van de aanstelling tot ambulancechauffeur of een aparte aanwijzing noodzakelijk is of niet.
De vrijstelling is afgegeven voor A1, A2 en B uitrukken, en niet voor overige ritten met een ambulance. Het betreft dus uitsluitend ritten die uitgevoerd worden in opdracht van de meldkamer.
Er mag alleen gebruik gemaakt worden van de vrijstelling als dit nodig is voor de uitoefening van de taak. De achtergrond van deze vrijstelling is het belang van de patiënt.
Wanneer er zonder patiënt teruggereden wordt na een uitruk, is er in zijn algemeenheid geen noodzaak meer om gebruik te maken van de vrijstelling.
Echter, wanneer de restdekking van een gebied in gevaar komt, kan de meldkamer de opdracht aan een ambulance geven om met een bepaalde prioriteit naar een bepaalde locatie te gaan. Het betreft op dat moment een nieuwe uitruk. Op dat moment mag gebruik worden gemaakt van de vrijstelling, voor zover dat nodig is voor die uitruk.Bekijk de nieuwe vrijstelling in het dossier Voorrangsvoertuigen.
U vindt hier de rapporten en publicaties die door het Kenniscentrum zijn uitgegeven. Externe publicaties over dit thema vindt u in het kennisdossier Voorrangsvoertuigen.
Dit onderzoek presenteert de omvang, ernst en kenmerken van ongevallen met voorrangsvoertuigen over 2016-2017.Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2016-2017 (december 2018)
Verkennend onderzoek naar het gebruik van zwaailicht en sirene in de nacht door chauffeurs van voorrangsvoertuigen Het gebruik van optische en geluidssignalen in de nacht (november 2018)
Onderzoek naar het huidige kennisniveau en rijgedrag van bestuurders van voorrangsvoertuigen.De vakbekwaamheid van voorrangsvoertuigbestuurders (oktober 2017)
Dit onderzoek presenteert de omvang, ernst en kenmerken van ongevallen met voorrangsvoertuigen over 2014-2015.Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2014-2015 (april 2017)Factsheet Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2010-2015 (april 2017)
In deze factsheet wordt informatie gegeven over de voorwaarden die gesteld worden aan het oefenen op de openbare weg, waaronder de eisen aan de rijinstructeur en het lesvoertuig.Factsheet Oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg (april 2017)
In dit document vindt u het antwoord op de veelgestelde vragen over de verplichting tot het hebben van een WRM-certificaat voor rijonderricht.Veelgestelde vragen rijonderricht hulpverleningsvoertuigen (april 2017)
In dit Richtinggevend kader Bijzondere verkeersbevoegdheden wordt beschreven wat het meest wenselijke gedrag is van bestuurders die gebruik maken van bijzondere verkeersbevoegdheden.
Richtinggevend Kader (december 2015)
Een onderzoek naar de juridische aspecten van ongevallen met voorrangsvoertuigen.Van hulpverlener naar verdachte - rapport (mei 2015)Van hulpverlener naar verdachte - kennispublicatie (juni 2015)
Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen onderzocht in de periode 2010-2013 het aantal, de ernst en de kenmerken van ongevallen met voorrangsvoertuigen.
Als je niet ter plaatse komt (december 2014)
Vier opleidingsinstituten oefenen vanaf april 2013 met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu verleent deze vrijstelling bij wijze van proef voor twee jaar. Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen evalueert de pilot en verbreedt deze met onderzoek naar behoefte en draagvlak en met een internationale vergelijking.
Pilot oefenen op de openbare weg (oktober 2014)
De resultaten van het onderzoek ‘De weg naar eenheid nader bekeken, een onderzoek naar mogelijkheden en draagvlak voor meer eenheid in rijgedrag en rijopleiding van bestuurders van voorrangsvoertuigen’ zijn nu beschikbaar.
De weg naar eenheid nader bekeken (mei 2014)
Automobilisten blijken niet goed te weten wat te doen als een voorrangsvoertuig nadert. Zij brengen zichzelf, de verkeersveiligheid en een snelle aanrijdtijd van het voorrangsvoertuig soms in gevaar door hun reactie.
Het onderzoek 'Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen' bevat gedragsadviezen voor weggebruikers. Deze adviezen zijn in nauwe samenwerking met de hulpdiensten, de opleiders van de hulpdiensten, de ANWB en het CBR opgesteld.
Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen (mei 2014)
Het IFV heeft onderzoek gedaan naar manieren om het gedrag van weggebruikers en voorrangsvoertuigbestuurders beter op elkaar af te stemmen.
Uit het onderzoek blijkt dat automobilisten onvoldoende weten wat ze mogen en kunnen doen als ze een voorrangsvoertuig tegenkomen. Er bestaan grote verschillen in wat hierover in rijopleidingen wordt geleerd. Voorlichting aan weggebruikers en een goed waarschuwingssysteem voor aankomende voorrangsvoertuigen lijken succesvolle oplossingen te zijn om weggebruikers beter met voorrangsvoertuigen om te laten gaan. Het onderzoek heeft vier rapporten opgeleverd:
Automobilisten gewaarschuwd! (maart 2013)
Automobilisten geconfronteerd met voorrangsvoertuigen (februari 2013)
Gedragsbeïnvloeding van automobilisten bij confrontatie met voorrangsvoertuigen (februari 2013
Rijopleidingen van de hulpdiensten: op weg naar eenduidigheid (februari 2013)
Het IFV heeft op 18 december 2012 een congres georganiseerd over het thema ‘Voorrangsvoertuigen en de interactie met de weggebruiker’. Bekijk het verslag van het congres 'Weggebruikers en voorrangsvoertuigen'.
Door dit onderzoek van februari 2012 is inzicht gekregen in de huidige kennis van en ervaring met het gedrag van weggebruikers met betrekking tot voorrangsvoertuigen.
Weggebruikers met voorrang benaderd
Nieuwsbrief juni 2019 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief februari 2019 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief mei 2018 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief november 2017 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief mei 2017 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief oktober 2016 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief april 2016 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief november 2015 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief juli 2015 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief maart 2015 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief december 2014 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief juli 2014 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief april 2014 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief november 2013 - Kenniscentrum VoorrangsvoertuigenNieuwsbrief mei 2013 - Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen
Wilt u zich aanmelden voor de nieuwsbrief van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen, stuur dan een e-mail naar voorrangsvoertuigen@ifv.nl.
Tot voor kort was het voor toekomstige bestuurders van voorrangsvoertuigen wettelijk gezien niet mogelijk om tijdens de rijopleiding te oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg. De wens tot oefenen op de openbare weg werd echter door opleiders en hulpdiensten regelmatig geuit. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft daarom in april 2013 besloten om vier opleiders een tijdelijke vrijstelling te geven. Deze vier opleiders hebben twee jaar lang tijdens de opleiding mogen oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg.
Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen van het IFV heeft de evaluatie van de pilot uitgevoerd. Uit de evaluatie is gebleken dat het oefenen op de openbare weg met optische en geluidssignalen bijdraagt aan de kwaliteit van de rijopleiding voor bestuurders van voorrangsvoertuigen zonder dat het de verkeersveiligheid in gevaar brengt.
Naar aanleiding van de evaluatie heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu besloten om een permanente vrijstelling te verlenen voor het oefenen op de openbare weg in het besturen van een voorrangsvoertuig (kenmerk: IenM/BSK-2015/51943). De vrijstelling geeft de bestuurders die in opdracht van een hulpverleningsdienst rijonderricht in het besturen van een voorrangsvoertuig krijgen of geven de bevoegdheid om blauw zwaailicht en sirene te voeren voor trainingsdoeleinden.
Aan het oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg heeft het ministerie strikte wettelijke voorwaarden verbonden. Eén van de voorwaarden is dat de rijinstructeur gecertificeerd moet zijn volgens een multidisciplinair vastgesteld competentieprofiel om les te mogen geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Ambulancezorg Nederland en Brandweer Nederland hebben het IBKI aangewezen als certificerende instantie. Vanaf 1 januari 2016 kunnen rijinstructeurs examen doen om de OGS+ pas te halen. Met deze pas is de rijinstructeur bevoegd om les te geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg.
Het examen voor rijinstructeurs wordt afgenomen door het IBKI en bestaat uit een theorie-examen en een praktijkexamen. Hieronder vindt u het brondocument en alle benodigde documenten voor het theorie-examen. Daarnaast vindt u het beoordelingsprotocol en scorevoorschrift voor het praktijkexamen.
Informatie Oefenen met optische en geluidssignalen (bron: IFV)Vrijstelling Oefenen met optische en geluidssignalen (bron: Ministerie van Infrastructuur en Milieu)Competentieprofiel rijinstructeur hulpverleningsdienstenBeoordelingsprotocol praktijkrit OGS (Bron: IBKI)Scorevoorschrift praktijkrit OGS (Bron: IBKI)Brondocument theorietoets rijinstructeur OGS (Bron: IBKI)Regeling optische en geluidssignalen 2009 met toelichting (Bron: Ministerie van Verkeer en Waterstaat)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Brandweer (Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Politie (Bron: Politie)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Ambulance (Bron: Ambulancezorg Nederland)Als je niet ter plaatse komt (Bron: IFV)Richtinggevend Kader (Bron: IFV)Weggebruikers met voorrang benaderd (Bron: IFV)Automobilisten geconfronteerd met voorrangsvoertuigen (Bron: IFV)Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen (Bron: IFV)
Voor meer informatie en het aanmelden voor het examen verwijzen wij u naar de website van het IBKI.
