Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen van het IFV is de verbindende factor tussen overheden, hulpverleningsdiensten, verkeersveiligheidsorganisaties, opleiders en overige betrokkenen. Het doel is samen te werken aan een veilige, vlotte, voorspelbare en verantwoorde doorstroming van voorrangsvoertuigen in het verkeer. Dit doen we door informatie, kennis en expertise over voorrangsvoertuigen te verzamelen en te delen met het veld.
Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen verzamelt, ontwikkelt en verspreidt informatie, kennis en expertise over voorrangsvoertuigen door:
Wilt u meer weten over het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen of met ons in contact komen? Stel uw vraag via onderstaand contactformulier.
Het doel van het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen is om kennis op het gebied van voorrangsvoertuigen te verzamelen, ontsluiten en verspreiden. Dit doen we onder meer door het doen van onderzoek. Hieronder lichten we onze lopende onderzoeken toe.
Het rijden met een voorrangsvoertuig brengt risico's met zich mee. Er wordt namelijk afgeweken van de regels die voor andere weggebruikers gelden, waardoor het rijgedrag voor andere weggebruikers minder voorspelbaar wordt. Het komt dan ook met enige regelmaat voor dat voorrangsvoertuigen een verkeersongeval krijgen. In dit project verzamelen we gegevens over deze ongevallen. We richten ons hierbij uitsluitend op geregistreerde verkeersongevallen van voertuigen van politie, brandweer, ambulance en overige aangewezen diensten die met optische en geluidssignalen rijden in Nederland. Het onderzoek wordt verricht door gegevens van de ongevallen in een database bij te houden. Als input gebruiken we nieuwsberichten, online enquêtes die uitgezet worden onder de betrokken chauffeurs en politiegegevens. Het doel van het onderzoek is inzicht krijgen in het aantal ongevallen, de ernst en de kenmerken van de ongevallen.Het onderzoeksrapport van de ongevallen die in 2020 en 2021 hebben plaatsgevonden, verschijnt in 2022.
Er is geen wetenschappelijke basis voor de bewering dat het gebruik van optische en geluidssignalen in Nederland bijdraagt aan een snellere rijtijd van hulpdiensten. Daarom wil het kenniscentrum onderzoeken of hulpdienstvoertuigen daadwerkelijk sneller ter plaatse zijn door het gebruik van optische en geluidssignalen. Het onderzoek bestaat uit een literatuuronderzoek en een praktijkdeel. Met het literatuuronderzoek is vorig jaar gestart en dit jaar start het praktijkonderzoek. Bij bijscholingsritten (met én zonder optische en geluidssignalen) wordt data verzameld over de duur, afstand en gemiddelde snelheid van de ritten. Uiteindelijk worden de ritten met en zonder optische en geluidssignalen met elkaar vergeleken. Op die manier worden de eventuele verschillen in rijtijden duidelijk. Het rapport verschijnt naar verwachting in 2022.
Uit eerdere onderzoeken die het kenniscentrum heeft uitgevoerd, blijkt dat ongevallen met voorrangsvoertuigen in bepaalde situaties vaker voorkomen. Bijvoorbeeld wanneer een voorrangsvoertuig (te hard) door rood rijdt op een kruispunt. In de eerdere onderzoeken naar ongevallen met voorrangsvoertuigen lag de focus op de omstandigheden van het verkeer. Bij dit onderzoek wordt naar een andere belangrijke factor gekeken, namelijk de chauffeur van het voorrangsvoertuig. Het onderzoek richt zich op het bewustzijn van de chauffeurs tijdens het rijden met optische en geluidssignalen. Het doel is om inzicht te krijgen in welke factoren invloed kunnen hebben op het rijgedrag van chauffeurs van voorrangsvoertuigen. Het onderzoek wordt uitgevoerd door het afnemen van enquêtes bij chauffeurs van voorrangsvoertuigen. Naar verwachting verschijnt het rapport in het najaar van 2021.
Het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 (RVV 1990) definieert een voorrangsvoertuig als
'Een motorvoertuig, in gebruik bij politie, brandweer en spoedeisende medische hulpverleningsdiensten of bij andere door de minister aangewezen hulpverleningsdiensten, dat optische en geluidssignalen voert om duidelijk te maken dat zij een dringende taak vervult.'
Onder optische signalen wordt een blauw zwaai-, flits- of knipperlicht verstaan. Het geluidssignaal bestaat uit een tweetonige hoorn.
Naast de reguliere hulpdiensten zijn door de minister nog andere hulpverleningsdiensten aangewezen die optische en geluidssignalen mogen voeren, zoals diensten voor spoedtransport van bloed of transplantatieorganen.
Op 1 maart 2009 is de Regeling optische en geluidssignalen in werking getreden. In deze regeling wordt een nadere uitwerking gegeven van het begrip 'dringende taak'. Er is sprake van een dringende taak in geval van:
De politie mag door rood licht rijden, ook zonder zwaailicht en sirene. De politie heeft een wettelijke vrijstelling gekregen om van de algemene verkeersregels van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 af te wijken. Naast het door rood licht rijden heeft de politie een vrijstelling voor rijden over de vluchtstrook, rijden over andere wegen zoals een trambaan, busbaan en stoep en voor het overtreden van de maximumsnelheid.
Als agenten afwijken van de regels moeten zij dit melden aan hun leidinggevende. Daarnaast zijn er twee voorwaarden aan de vrijstelling verbonden: de verkeersveiligheid mag niet in gevaar komen en het gebruik van de vrijstelling is gezien de situatie noodzakelijk.
Bekijk het Overzicht van verkeersbevoegdheden bij gebruik van vrijstellingen.
1. Wees in het algemeen alert in het verkeer
Het is vaak lastig een voorrangsvoertuig op tijd op te merken. Uit onderzoek blijkt dat het op de provinciale weg, als het voorrangsvoertuig van achteren nadert, vaak voorkomt dat u het voorrangsvoertuig laat opmerkt. Het voorrangsvoertuig is dan namelijk slecht hoorbaar.
2. Merkt u een voorrangsvoertuig op, blijf dan kalm en rustig. Kijk eerst wat de mogelijkheden zijn en kies dan wat u gaat doen.
De bestuurders van voorrangsvoertuigen mogen van verkeersregels afwijken en verkeerstekens negeren, zoals het harder rijden dan de toegestane snelheid en het rijden door rood licht. Deze bestuurders hebben een speciale opleiding gevolgd om ervoor te zorgen dat hierbij voldoende veiligheid in acht genomen wordt. Het voorrangsvoertuig zoekt zo veel mogelijk zelf zijn weg.
U kunt ervan uitgaan dat zij er zelf voor zorgen dat zij zien waar het voorrangsvoertuig erdoor kan. Dan kan het zijn dat u in actie moet komen om het voorrangsvoertuig voor te laten gaan. Doe dit pas op het moment dat dat ook veilig kan. Als ruimte maken tot onveilige situaties leidt, dan is het ook voor het voorrangsvoertuig veiliger om even te wachten.
3. Houd altijd de veiligheid en de verkeersregels in het oog als u een voorrangsvoertuig voor laat gaan.
Bij grotere incidenten kunnen er meerdere voorrangsvoertuigen opgeroepen worden. Het is niet altijd goed hoorbaar van welke kant het voorrangsvoertuig komt en of er nog meer voorrangsvoertuigen aankomen.
Volgens de Regeling optische en geluidssignalen 2009 moeten de, in artikel 29, eerste lid, van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, genoemde diensten, personen of groepen van personen aanwijzen die daartoe ingerichte motorvoertuigen met de in werking zijnde optische en geluidssignalen mogen besturen. Deze personen worden aangewezen, nadat zij een speciale instructie hebben gekregen, waarin gewezen wordt op onder andere de strafrechtelijke en civielrechtelijke consequenties van het direct of indirect veroorzaken van schade of letsel tijdens de rit, het gedrag en de reactie van weggebruikers op de optische en geluidssignalen en het gewenste rijgedrag van de betrokken bestuurder.
De aanwijzing, zoals hierboven omschreven, kan in de aanstelling tot ambulancechauffeur verwerkt zijn (maar dan moet dat ook duidelijk zijn, bijvoorbeeld door een verwijzing naar het genoemde artikel van de Regeling). Het kan ook separaat: eerst een (algemene) aanstelling en later (bijvoorbeeld na de vereiste instructie), de aanwijzing als bedoeld in de Regeling. Het ligt dus aan de formulering van de aanstelling tot ambulancechauffeur of een aparte aanwijzing noodzakelijk is of niet.
De vrijstelling is afgegeven voor A1, A2 en B uitrukken, en niet voor overige ritten met een ambulance. Het betreft dus uitsluitend ritten die uitgevoerd worden in opdracht van de meldkamer.
Er mag alleen gebruik gemaakt worden van de vrijstelling als dit nodig is voor de uitoefening van de taak. De achtergrond van deze vrijstelling is het belang van de patiënt.
Wanneer er zonder patiënt teruggereden wordt na een uitruk, is er in zijn algemeenheid geen noodzaak meer om gebruik te maken van de vrijstelling.
Echter, wanneer de restdekking van een gebied in gevaar komt, kan de meldkamer de opdracht aan een ambulance geven om met een bepaalde prioriteit naar een bepaalde locatie te gaan. Het betreft op dat moment een nieuwe uitruk. Op dat moment mag gebruik worden gemaakt van de vrijstelling, voor zover dat nodig is voor die uitruk.Bekijk de nieuwe vrijstelling in het dossier Voorrangsvoertuigen.
Bekijk ook het Overzicht van verkeersbevoegdheden bij gebruik van vrijstellingen.
U vindt hier de rapporten en publicaties die door het Kenniscentrum zijn uitgegeven. Externe publicaties over dit thema vindt u in het kennisdossier Voorrangsvoertuigen.
Vervolgonderzoek naar de kloof tussen regelgeving en praktijk wat betreft het gebruik van optische en geluidssignalen (OGS) in de nacht. Uit het onderzoek blijkt dat veel verschillende aspecten een rol spelen bij het al dan niet gebruiken van OGS in de nacht. Er zijn twee mogelijk kansrijke oplossingen om de kloof te dichten: het verlagen van het geluidsniveau van de sirene en het creëren van bewustwording over de mogelijke juridische gevolgen. Het gebruik van optische en geluidssignalen in de nacht. Een vervolgonderzoek naar de kloof tussen de praktijk en wet- en regelgeving (april 2021)
Literatuuronderzoek naar factoren die van invloed zijn op de hoorbaarheid (en daarmee de effectiviteit) van geluidssignalen van voorrangsvoertuigen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen factoren die de effectiviteit van de geluidsbron beïnvloeden, factoren die van invloed zijn op de verspreiding van het geluid en factoren die het ontvangen ervan beïnvloeden. Literatuuronderzoek effectiviteit geluidssignalen (januari 2020)
Dit onderzoek presenteert de omvang, ernst en kenmerken van ongevallen met voorrangsvoertuigen over verschillende jaren.
Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2018-2019 (december 2020)Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2016-2017 (december 2018)Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2014-2015 (april 2017)Factsheet Ongevallenstatistiek voorrangsvoertuigen 2010-2015 (april 2017)Als je niet ter plaatse komt. Ongevallenstatistiek 2010-2013 (december 2014)
Verkennend onderzoek naar het gebruik van zwaailicht en sirene in de nacht door chauffeurs van voorrangsvoertuigen. Het gebruik van optische en geluidssignalen in de nacht (november 2018)
Onderzoek naar het huidige kennisniveau en rijgedrag van bestuurders van voorrangsvoertuigen.De vakbekwaamheid van voorrangsvoertuigbestuurders (oktober 2017)
In deze factsheet wordt informatie gegeven over de voorwaarden die gesteld worden aan het oefenen op de openbare weg, waaronder de eisen aan de rijinstructeur en het lesvoertuig.Factsheet Oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg (april 2017)
In dit document vindt u het antwoord op de veelgestelde vragen over de verplichting tot het hebben van een WRM-certificaat voor rijonderricht.Veelgestelde vragen rijonderricht hulpverleningsvoertuigen (april 2017)
In dit Richtinggevend kader Bijzondere verkeersbevoegdheden wordt beschreven wat het meest wenselijke gedrag is van bestuurders die gebruik maken van bijzondere verkeersbevoegdheden. Richtinggevend Kader (december 2015)
Van hulpverlener naar verdachteEen onderzoek naar de juridische aspecten van ongevallen met voorrangsvoertuigen.Van hulpverlener naar verdachte - rapport (mei 2015)Van hulpverlener naar verdachte - kennispublicatie (juni 2015)
Vier opleidingsinstituten oefenen vanaf april 2013 met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu verleent deze vrijstelling bij wijze van proef voor twee jaar. Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen evalueert de pilot en verbreedt deze met onderzoek naar behoefte en draagvlak en met een internationale vergelijking.Pilot oefenen op de openbare weg (oktober 2014)
De resultaten van het onderzoek ‘De weg naar eenheid nader bekeken, een onderzoek naar mogelijkheden en draagvlak voor meer eenheid in rijgedrag en rijopleiding van bestuurders van voorrangsvoertuigen’ zijn nu beschikbaar. De weg naar eenheid nader bekeken (mei 2014)
Automobilisten blijken niet goed te weten wat te doen als een voorrangsvoertuig nadert. Zij brengen zichzelf, de verkeersveiligheid en een snelle aanrijdtijd van het voorrangsvoertuig soms in gevaar door hun reactie. Het onderzoek 'Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen' bevat gedragsadviezen voor weggebruikers. Deze adviezen zijn in nauwe samenwerking met de hulpdiensten, de opleiders van de hulpdiensten, de ANWB en het CBR opgesteld.Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen (mei 2014)
Het IFV heeft onderzoek gedaan naar manieren om het gedrag van weggebruikers en voorrangsvoertuigbestuurders beter op elkaar af te stemmen. Uit het onderzoek blijkt dat automobilisten onvoldoende weten wat ze mogen en kunnen doen als ze een voorrangsvoertuig tegenkomen. Er bestaan grote verschillen in wat hierover in rijopleidingen wordt geleerd. Voorlichting aan weggebruikers en een goed waarschuwingssysteem voor aankomende voorrangsvoertuigen lijken succesvolle oplossingen te zijn om weggebruikers beter met voorrangsvoertuigen om te laten gaan. Het onderzoek heeft vier rapporten opgeleverd:
Het IFV heeft op 18 december 2012 een congres georganiseerd over het thema ‘Voorrangsvoertuigen en de interactie met de weggebruiker’. Bekijk het verslag van het congres 'Weggebruikers en voorrangsvoertuigen'.
Door dit onderzoek van februari 2012 is inzicht gekregen in de huidige kennis van en ervaring met het gedrag van weggebruikers met betrekking tot voorrangsvoertuigen.
Weggebruikers met voorrang benaderd
Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - november 2021Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - juli 2021Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - april 2021Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - oktober 2020Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - juni 2020Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - april 2020Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - juni 2019Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - februari 2019Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen - mei 2018
Wilt u de nieuwsbrief van het kenniscentrum automatisch ontvangen, meld u dan aan.
april 2021
Door de coronacrisis en andere onvoorziene zaken had het OGS+-hercertificeringstraject vertraging opgelopen. Inmiddels kunnen rijinstructeurs zich weer aanmelden voor het hercertificeringstraject.
Per 1 januari 2016 is het mogelijk voor rijinstructeurs om het OGS+-certificaat te behalen. Het OGS+-certificaat is vijf jaar geldig, waarna de rijinstructeur opnieuw examen moet doen. De hercertificering bestaat naast een praktijkexamen uit een bij-/nascholing in de vorm van een e-module (1 dagdeel). Deze dient vooraf gevolgd te zijn.
Door de uitbraak van het coronavirus en andere onvoorziene omstandigheden had het inrichten van het OGS+-hercertificeringstraject vertraging opgelopen. Dit heeft gevolgen gehad voor de rijinstructeurs van wie de OGS+-bevoegdheid in de eerste maanden van 2021 zou verlopen. Om ervoor te zorgen dat de bevoegdheid van deze rijinstructeurs niet zou verlopen, hebben Ambulancezorg Nederland en Brandweer Nederland in december 2020 besloten om de bevoegdheid tijdelijk te verlengen. Elke rijinstructeur van wie de bevoegdheid tussen 1 januari 2021 en 30 juni 2021 verloopt, verloopt, heeft een tijdelijke verlenging gekregen tot 1 juli 2021. Dit betekent dat de rijinstructeurs die een tijdelijke verlenging krijgen, voor 1 juli 2021 het hercertificeringstraject met goed gevolg dienen te doorlopen om de bevoegdheid met 5 jaar te verlengen.
De betrokken partijen hebben de laatste zaken op elkaar afgestemd, zodat rijinstructeurs met het hercertificeringstraject kunnen starten. Aanmelden is mogelijk via de website van IBKI.
Politie- en Defensierijinstructeurs die naast hun taak bij politie en Defensie ook bij andere opleidingsinstituten rijopleidingen op het gebied van rijden met OGS verzorgen, hoeven niet deel te nemen aan het hercertificeringstraject. Zij kunnen bij IBKI een aanvraag doen voor verlenging van hun OGS+-pas.
Tot voor kort was het voor toekomstige bestuurders van voorrangsvoertuigen wettelijk gezien niet mogelijk om tijdens de rijopleiding te oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg. De wens tot oefenen op de openbare weg werd echter door opleiders en hulpdiensten regelmatig geuit. Het Ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft daarom in april 2013 besloten om vier opleiders een tijdelijke vrijstelling te geven. Deze vier opleiders hebben twee jaar lang tijdens de opleiding mogen oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg.
Het Kenniscentrum Voorrangsvoertuigen van het IFV heeft de evaluatie van de pilot uitgevoerd. Uit de evaluatie is gebleken dat het oefenen op de openbare weg met optische en geluidssignalen bijdraagt aan de kwaliteit van de rijopleiding voor bestuurders van voorrangsvoertuigen zonder dat het de verkeersveiligheid in gevaar brengt.
Naar aanleiding van de evaluatie heeft het Ministerie van Infrastructuur en Milieu besloten om een permanente vrijstelling te verlenen voor het oefenen op de openbare weg in het besturen van een voorrangsvoertuig (kenmerk: IenM/BSK-2015/51943). De vrijstelling geeft de bestuurders die in opdracht van een hulpverleningsdienst rijonderricht in het besturen van een voorrangsvoertuig krijgen of geven de bevoegdheid om blauw zwaailicht en sirene te voeren voor trainingsdoeleinden.
Aan het oefenen met optische en geluidssignalen op de openbare weg heeft het ministerie strikte wettelijke voorwaarden verbonden. Eén van de voorwaarden is dat de rijinstructeur gecertificeerd moet zijn volgens een multidisciplinair vastgesteld competentieprofiel om les te mogen geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg. Ambulancezorg Nederland en Brandweer Nederland hebben IBKI aangewezen als certificerende instantie. Vanaf 1 januari 2016 kunnen rijinstructeurs examen doen om de OGS+ pas te halen. Met deze pas is de rijinstructeur bevoegd om les te geven met optische en geluidssignalen op de openbare weg.
Het examen voor rijinstructeurs wordt afgenomen door IBKI en bestaat uit een theorie-examen en een praktijkexamen. Hieronder vindt u het brondocument en alle benodigde documenten voor het theorie-examen. Daarnaast vindt u het beoordelingsprotocol en scorevoorschrift voor het praktijkexamen.
Informatie Oefenen met optische en geluidssignalen (bron: IFV)Vrijstelling Oefenen met optische en geluidssignalen (bron: Ministerie van Infrastructuur en Milieu)Competentieprofiel rijinstructeur hulpverleningsdienstenBeoordelingsprotocol praktijkrit OGS (Bron: IBKI)Scorevoorschrift praktijkrit OGS (Bron: IBKI)Brondocument theorietoets rijinstructeur OGS (Bron: IBKI)Regeling optische en geluidssignalen 2009 met toelichting (Bron: Ministerie van Verkeer en Waterstaat)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Brandweer (Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Politie (Bron: Politie)Brancherichtlijn optische en geluidssignalen Ambulance (Bron: Ambulancezorg Nederland)Als je niet ter plaatse komt (Bron: IFV)Richtinggevend Kader (Bron: IFV)Weggebruikers met voorrang benaderd (Bron: IFV)Automobilisten geconfronteerd met voorrangsvoertuigen (Bron: IFV)Communicatie over gewenst gedrag bij naderende voorrangsvoertuigen (Bron: IFV)
Kijk voor meer informatie en aanmelding voor het examen op de website van IBKI.
