Het lectoraat Crisisbeheersing gaat uit van een multidisciplinaire benadering, eigen aan crisisbeheersing. Doelstelling van het lectoraat is het ontwikkelen en delen van kennis en kunde op het brede terrein van de crisisbeheersing ten behoeve van bestuurders, hulpdiensten (brandweer, politie, ambulancezorg/GHOR) en gemeentelijke diensten, maar ook van al die andere actoren die ten tijde van een crisis een rol kunnen spelen. Dit gebeurt door onderzoek en evaluaties te verrichten en informatie en kennis zo breed mogelijk beschikbaar te stellen en te delen.
Benieuwd naar de hoogtepunten van 2017 en de plannen voor 2018 van onze vier lectoraten? Lees en bekijk Onze lectoraten in 2017.
Dr. Menno van Duin is sinds 2010 lector Crisisbeheersing. In zijn lectorale rede 'Veerkrachtige crisisbeheersing' (2011) heeft hij de visie van het lectoraat verwoord. De hoofdlijnen zijn: nuchterheid, normaal in het bijzondere, veerkracht en redzaamheid.
"Nuchterheid betekent bijvoorbeeld ook dat in evaluaties veel meer realisme moet doorklinken. Wat kan in hectische situaties nu van bestuurders, operationeel leidinggevenden en hulpverleners worden verwacht? Wat je zelden doet, doe je zelden goed. Omdat rampen en crises maar zo zelden voorkomen, hebben betrokkenen bijna geen ervaring. Wij moeten daarom proberen in bijzondere situaties zo veel mogelijk aan te sluiten bij het normale en het dagelijkse, en in de voorbereiding dit zo veel mogelijk als uitgangspunt nemen", aldus Van Duin.
Lector Menno van Duin, bestuurskundige en socioloog, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing. In 1992 verscheen zijn proefschrift ‘Van rampen leren’ over het lerend vermogen van de overheid na rampen.
Hij was medeoprichter van het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, en kreeg in 1995 een deelaanstelling bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra, thans IFV). Vanaf de start (in 1998) was hij nauw betrokken bij de Master Crisis and Disaster Management (MCDM) en later ook bij de opvolger hiervan, de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM).
Van Duin was betrokken bij een groot aantal evaluaties, studies en adviestrajecten en begeleidde vele studenten bij hun scriptie over crisisbeheersing. Ook is hij frequent spreker op congressen en seminars.
@mennovanduin
In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.
Al dagenlang is er enorm veel aandacht voor het dramatische ongeval in Oss (20 september) waar vier kinderen omkwamen en nog twee anderen (een kind en de bestuurster) ernstig gewond raakten. Meestal is na een kleine week het meeste wel gezegd en kan je de casus - op basis van al datgene wat journalisten verzamelden, omstanders vertelden en deskundigen opperden - zo langzamerhand wel uittekenen. Dat is nu maar ten dele het geval, hetgeen wel opmerkelijk is.
Een eerste punt dat opvalt is de immense (sociale) media-aandacht. Ongetwijfeld zal dat ermee te maken hebben dat jonge kinderen omkwamen. Kinderen roepen logischerwijs altijd meer aandacht op. Het is voorstelbaar. Velen herkennen de situatie dat zij hun kinderen of (buurkinderen, kleinkinderen, neefjes, nichtjes, vriendjes etc.) blootstellen aan gevaren van het verkeer en soms anderen verantwoordelijk maken voor het vervoer van hun kinderen (of zelf verantwoordelijk zijn bij het vervoer van andere kinderen). Een deel van de aandacht voor deze casus zal ook te maken hebben met het vraagteken dat er thans nog levensgroot opzit. Ook na het ongeval in Haaksbergen duurde het lang voordat duidelijker werd hoe het nu kon dat die monstertruck zo het publiek inreed. Was het nu een stuurfout, blokkeerde de rem? Daar was eigenlijk snel de conclusie: het doet er niet zo toe wat er precies gebeurd is; dat belachelijke apparaat had nooit op dat pleintje – zo dicht bij het publiek - moeten rijden! Het verschil met deze casus is echter dat die uiteindelijke oorzaak hier van meer betekenis is dan toen in Haaksbergen. Hier is dat een heel ander geval. De stints leken een goede en veilige oplossing te bieden om meerdere kinderen snel van A naar B te vervoeren. Zoals gezegd ging en gaat veruit de meeste aandacht de afgelopen dagen uit naar de stint. Hij had niet goedgekeurd mogen worden voor de openbare weg, zo werd bijvoorbeeld beweerd. Vervolgens kwam de discussie op gang of de organisaties (m.n. kinderdagverblijven) nu hun stints in de garage zouden moeten houden of er wel kinderen in zouden blijven vervoeren. Sommigen kozen ervoor te stoppen met het vervoer juist vanwege het feit dat onduidelijk was of het ongeval nu te wijten was aan een mankement van de stint. Anderen gingen gewoon door; de kinderen hadden immers ook in een busje kunnen zitten en dan was toch ook niet het vervoer met een busje gestaakt?Gisterenmiddag – 13 dagen na het ongeval – heeft de minister deze beslissing voor eenieder genomen. De stint mag voorlopig niet meer op de openbare weg. Kennelijk is er op basis van de eerste onderzoekingen van de Inspectie voldoende reden om te veronderstellen dat de stint zelf op die bewuste dag het probleem was. Er zijn 'in zijn algemeenheid potentiele veiligheidsrisico's bij de stints'. Hoe is zo'n beslissing nu te duiden? Veel weten wij op dit moment natuurlijk nog niet.
Feitelijk gaat het bij een beslissing als deze idealiter om de afweging tussen risico's accepteren versus risico's mijden. De minister kiest nu voor de strategie om risico's van een nieuw ongeval met een stint te voorkomen. Op zich kan dat een verstandige beslissing zijn als er voldoende indicaties zijn dat er problemen kleven aan het gebruik van de stints. In de afweging tussen risico's accepteren en risico's nemen spelen verschillende aspecten mee.Bij het accepteren van risico's (de stint accepteren c.q. het vervoer van de stints continueren) is er het risico dat zich weer een incident voordoet. In de media wordt nu gesproken over een paar incidenten die zich recentelijk in Amsterdam zouden hebben voorgedaan. Het is duidelijk dat een nieuw (fors) incident met een stint niet alleen voor de ouders, organisaties die de stints gebruiken en de producent een risico is, maar zeker ook voor de minister. Waarom had zij de stint niet verboden, zal dan de vraag zijn. De andere kant, het verbieden van de stint (zoals dat nu is gebeurd) is zeker ook niet zonder risico. Dagelijks wordt en door enkele tienduizenden kinderen die voor- en/of naschoolse opvang hebben, gebruik gemaakt van dit middel van vervoer om van en naar school te gaan. De betrokken organisaties moeten nu een ander middel van vervoer organiseren. Daar is niet alleen extra geld mee gemoeid. Het is de vraag of al dit vervoer nu opgevangen kan worden door taxi's en andere vormen van kleinschalig busvervoer. Zeker is denkbaar dat er voor andere – en vaak onveiliger vormen van vervoer – zal worden gekozen (wandelen of fietsen met een groep kinderen).
Daarmee roept de casus bij mij gelijk wel parallellen op met andere voorbeelden. Na 11 september 2001 stopten Amerikanen vrij massaal met het boeken van binnenlandse vluchten. In het jaar erna zouden zo'n 1600 mensen omkomen als direct gevolg van de sterke toename van het vervoer over de weg; mensen reden wel naar hun familie en vrienden ver weg (D. Gardner, Risk, 2008). Wildavsky kwam in zijn klassieker 'Searching for Safety' (1998) met verschillende voorbeelden van onvolledige kosten/batenanalyses bij de inschatting van risico's. Bepaalde verf die een kankerverwekkende stof had en veel werd toegepast voor de belijning op wegen, werd verboden. Gevolg was een toename van ongevallen als gevolg van onduidelijke en weggevaagde strepen op de weg. Bepaalde medicijnen werden niet toegelaten die wel vele honderden levens hadden kunnen redden.
Het is dus te hopen dat de Inspectie en de verantwoordelijke minister deze risico-afwegingen hebben meegenomen in hun respectievelijke advies en beslissing.
8 augustus 2018: Observaties bij de Amsterdamse brandweercultuur25 juni 2018: Agree to disagree7 juni 2018: Gewoon sorry zeggen … 28 april 2018: Repareer eerst de scheuren in de samenleving, dan pas de scheuren in Groningse huizen 14 maart 2018: Onafhankelijk onderzoek24 januari 2018: Uw mening gevraagd en gegeven: groeiend vertrouwen in bestuurders! 21 december 2017: De ‘designated survivor’6 december 2017: NL-Alert; maar leve ook nog even de WAS-palen24 november 2017: (Mini)-crises in zwembaden11 september 2017: Plunderingen: een rampmythe ter ziele? 19 juni 2017: Brand in woontoren Londen: over genegeerde signalen en een terrorisme-bias15 juni 2017: Alweer GRIP? 1 juni 2017: Op bezoek bij de 14e ISCRAM-conferentie11 mei 2017: Feyenoord en veiligheid10 februari 2017: Opnieuw parallellen: Groningen, industriële veiligheid, asbest… 24 januari 2017: Parallellen bij rampen en (mini-)crises 23 december 2016: Enkele observaties bij de aanslag in Berlijn 19 december 2016: Burgemeesters onderzoeksonderwerp bij uitstek 28 juli 2016: Terrorisme en (bureau)politiek8 juli 2016: Stroomstoring Noord-Holland28 juni 2016: Brexit als crisis26 mei 2016: Rampenfilms10 mei 2016: Femke30 maart 2016: Ibrahim El Bakraoui: over een Brusselse terrorist en de waarde van casusonderzoek 24 maart 2016: Geluk en ongeluk 7 maart 2016: Man-made disasters en het treinongeval bij Dalfsen19 februari 2016: Gasstoring Velsen-Noord3 februari 2016: Januari zit er al weer op8 januari 2016: Asbest in Wateringen: ‘the continuing story’
Elk jaar brengt het lectoraat Crisisbeheersing een publicatie uit in de reeks ‘Lessen uit crises en mini-crises’.
Inmiddels zijn er vijf jaarboeken verschenen. Welke casus zijn professionals uit het veld bijgebleven?
Verschenen zijn:Lessen uit crises en mini-crises 2016
Lessen uit crises en mini-crises 2015
Lessen uit crises en mini-crises 2014
Lessen uit crises en mini-crises 2013
Lessen uit crises en mini-crises 2012
Sprinklerincident in vuurwerkopslag Ulicoten (2018)
Evaluatie crisismanagement na orkaan Irma (2018)
GRIP-3 bij Fort Oranje (2018)
Maatschappelijke onrust en de rol van gemeenten (2018)
Risico's in samenhang. Een verkennende studie naar de aansluiting tussen regio's en Rijk (2018)
GRIP-4 bij Fort Oranje (2018)
Handboek Basisinformatie regionale crisisbeheersing (2017)
VenloStormt 2017: risico's en verantwoordelijkheden (2017)
Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders (2017)
Hagelstenen zo groot als tennisballen (2017)
Vluchtelingencrisis 2015: Lessen uit de crisisnoodopvang (2017)
De flexibiliteit van GRIP (2015)
Scheepsbrand in Schevingen Haven. Een evaluatie aan de hand van vijf dilemma’s (2015)
Sociale media-analyses van vijf kritieke momenten (2014)
Lessen in crisisbeheersing: dilemma's uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn (2012)
Brandweer in Europa. Een vergelijkende verkenning van Europese brandweerstelsels (2012)
Crisisbeheersing in Europa. Een vergelijking van Nederland met België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Zweden (2012)
Column Menno van Duin: Klokkenluiders (2018). Impact Magazine, 2, 7.
Column Menno van Duin: De ramp na de ramp (2018). Impact Magazine, 1, 7.
Crisismanagement is continuïteitsmanagement (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5/6, 46-47.
Nucleaire dilemma's (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 4, 39.
Boekbespreking Alledaagse magie (2017). Impact Magazine 3, 31-33.
IJs en weder dienende (2017). VARAgids 1, 36-39.
Rol sociale media bij rampen en mini-crises (2016). Tijdschrift voor Veiligheid, 15, 41-53.
De politie en het jaar 2015 (2016). Tijdschrift voor de Politie 10, 31-34.
Sidderingen (2016). Cogiscope 4, 14-17.
Lessen uit crises en mini-crises 2014 (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5, 36-37.
Als je zwart wilt zien, zie je ook zwart (2015). VNG Magazine, 8, 15.
Evenementen, veiligheid en 'het gedoe' eromheen (2015). Tijdschrift voor de Politie, 5, 14-17.
Geen mini-crisis is hetzelfde en toch hebben ze veel gemeen (2015). Cogiscope, 1, 20-24.
Aandacht voor de flexibiliteit van GRIP (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 52-53.
Burgemeesters let op uw zaak! (2013). Burgemeestersblad, 69, 12-14.
Wie heeft de leiding in geval van voedselbesmetting (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 6, 30-31.
Crisisbeheersing in Europa (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 10-13.
Het dilemma rond GRIP (2013). Tijdschrift voor de Politie, 3, 6-10.
De asbestcrisis in Utrecht - over evalueren en oordelen (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 1, 30-33.
Beroepsgeheim hindert hulp na ramp onnodig (2012). Medisch Contact, 23, 1402-1403.
Schietdrama Alphen aan den Rijn - leren van evaluaties (2013). Kennis in de frontlijn, 127-137.
Veerkrachtige crisisbeheersing: nuchter over het bijzondere (2011)
Van rampen leren (1992)
Het lectoraat Crisisbeheersing brengt een nieuwsbrief uit, om belangstellenden te informeren over actuele ontwikkelingen binnen het lectoraat. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Mail dan naar crisisbeheersing@ifv.nl
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juni 2018
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2017
