Het lectoraat Crisisbeheersing gaat uit van een multidisciplinaire benadering, eigen aan crisisbeheersing. Doelstelling van het lectoraat is het ontwikkelen en delen van kennis en kunde op het brede terrein van de crisisbeheersing ten behoeve van bestuurders, hulpdiensten (brandweer, politie, ambulancezorg/GHOR) en gemeentelijke diensten, maar ook van al die andere actoren die ten tijde van een crisis een rol kunnen spelen. Dit gebeurt door onderzoek en evaluaties te verrichten en informatie en kennis zo breed mogelijk beschikbaar te stellen en te delen.
Dr. Menno van Duin is sinds 2010 lector Crisisbeheersing. In zijn lectorale rede 'Veerkrachtige crisisbeheersing' (2011) heeft hij de visie van het lectoraat verwoord. De hoofdlijnen zijn: nuchterheid, normaal in het bijzondere, veerkracht en redzaamheid.
"Nuchterheid betekent bijvoorbeeld ook dat in evaluaties veel meer realisme moet doorklinken. Wat kan in hectische situaties nu van bestuurders, operationeel leidinggevenden en hulpverleners worden verwacht? Wat je zelden doet, doe je zelden goed. Omdat rampen en crises maar zo zelden voorkomen, hebben betrokkenen bijna geen ervaring. Wij moeten daarom proberen in bijzondere situaties zo veel mogelijk aan te sluiten bij het normale en het dagelijkse, en in de voorbereiding dit zo veel mogelijk als uitgangspunt nemen", aldus Van Duin.
Lector Menno van Duin, bestuurskundige en socioloog, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing. In 1992 verscheen zijn proefschrift ‘Van rampen leren’ over het lerend vermogen van de overheid na rampen.
Hij was medeoprichter van het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, en kreeg in 1995 een deelaanstelling bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra, thans IFV). Vanaf de start (in 1998) was hij nauw betrokken bij de Master Crisis and Disaster Management (MCDM) en later ook bij de opvolger hiervan, de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM).
Van Duin was betrokken bij een groot aantal evaluaties, studies en adviestrajecten en begeleidde vele studenten bij hun scriptie over crisisbeheersing. Ook is hij frequent spreker op congressen en seminars.
@mennovanduin
In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.
Op advies van een collega bij het RIVM heb ik afgelopen week – met veel plezier – het boekje Het gevaar van de angst; Hypochonderen in Fukushima van kunstenares en schrijfster Tinkebell gelezen. Ik kende Tinkebell niet, maar hoorde wel de meest bijzondere verhalen over haar, dus heb ik eerst maar eens gegoogeld. Al snel kwam ik bij een uitzending van De Wereld Draait Door uit 2008 waarin Tinkebell een kunstwerk kwam showen. Dat bestond uit 95 hamsters in van die aparte loopballen (met een lichtje) die daar in de studio letterlijk gezellig door elkaar heen rolden. Mijn dochter had vroeger ook zo'n bal waar haar hamster 's avonds gezellig in 'rondrende'. Die hamster werd overigens bijna een jaar ouder dan gemiddeld, dus veel kwaad zal het waarschijnlijk niet hebben gedaan. Het kunstwerk van Tinkebell mocht in elk geval niet de musea in. Het OM eiste een boete vanwege dierenmishandeling, maar de rechter sprak haar later vrij.[1] In diezelfde uitzending showde ze ook haar poezentas: een kleine handtas gemaakt van de huid van haar eigen overleden poes. Ook dat leverde enorm veel ophef op. Mij werd duidelijk: Tinkebell is een bijzondere vrouw en wat zou dat betekenen voor een boekje over Fukushima (de tsunami en daaropvolgende kernramp)?
Tinkebell was op uitnodiging van een organisatie (Green Cross) gevraagd om mee te gaan op studiereis naar Fukushima, om meer inzicht te krijgen in en later te vertellen over de gevolgen van de kernramp aldaar. Ze werd er zo door geboeid dat ze nadien nog drie keer zou teruggaan.
Op 11 maart 2011 was er bij Sendai een enorm grote zeebeving geweest die een enorme tsunami veroorzaakte. Vloedgolven van meer dan tien meter hoog sloegen op de kust, ook daar waar drie kerncentrales stonden. De combinatie van de aardbeving, stroomuitval en vloedgolven veroorzaakte in de centrales een meltdown. Uiteindelijk zouden zo'n honderdduizend mensen geëvacueerd worden en velen van hen konden niet of pas na lange tijd weer terug naar hun woning. De schade liep in de vele, vele miljarden.
Tinkebell sprak tijdens de verschillende bezoeken met een fors aantal Japanners; bezocht (soms illegaal) leegstaande huizen, plukte bloemen, at rijst en bosbessen uit het besmette gebied en kwam op plaatsen waar weinigen meer komen en waar, als men er al komt, allerlei beschermende maatregelen worden getroffen. Zelf vond ik het volgende citaat uit haar boek veelzeggend:
Het grootste probleem rondom de effecten van de kernramp in Fukushima is een communicatieprobleem – met als direct gevolg een vertrouwensprobleem. Wie geen vertrouwen heeft, wordt angstig. Overigens is angst natuurlijk niet per definitie een slechte raadgever, ook al zegt men dat soms. Nee, angst is een raadgever als alle andere. Het gevaar van angst is dat het dusdanig kan verblinden, dat het onmogelijk wordt nog oog te hebben voor al die andere raadgevers (p. 118).
Hoewel het boek wat chaotisch – op een rationele onderzoeker zoals ik ben – overkomt, is er een aantal heel waardevolle lessen uit te halen:
Op 13 februari 2019 organiseren de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS), het RIVM en het IFV een sessie over stralingsrisico's voor al diegenen die mogelijk met het onderwerp te maken kunnen krijgen (GGD'en, veiligheidsregio's e.a.). Tijdens die sessie zal ook Tinkebell haar verhaal doen. Of ze het poezentasje meeneemt, valt nog te bezien.
Menno van Duin
[1] https://www.nrc.nl/nieuws/2011/01/21/tinkebell-vrijgesproken-van-martelen-hamsters-a1460868
[2] Inmiddels besteedde Arjen Lubach ook een uitzending aan kernenergie en sprak over 1 dode bij Fukushima. Als gevolg van de overstromingen (Sendai) kwamen vele duizenden Japanners om. Ook de evacuatie leidde tot een aantal doden en na de ramp was er sprake van een toename van het aantal zelfdodingen.
[3] https://blog.safecast.org/
2 oktober 2018: Stint8 augustus 2018: Observaties bij de Amsterdamse brandweercultuur25 juni 2018: Agree to disagree7 juni 2018: Gewoon sorry zeggen … 28 april 2018: Repareer eerst de scheuren in de samenleving, dan pas de scheuren in Groningse huizen 14 maart 2018: Onafhankelijk onderzoek24 januari 2018: Uw mening gevraagd en gegeven: groeiend vertrouwen in bestuurders! 21 december 2017: De ‘designated survivor’6 december 2017: NL-Alert; maar leve ook nog even de WAS-palen24 november 2017: (Mini)-crises in zwembaden11 september 2017: Plunderingen: een rampmythe ter ziele? 19 juni 2017: Brand in woontoren Londen: over genegeerde signalen en een terrorisme-bias15 juni 2017: Alweer GRIP? 1 juni 2017: Op bezoek bij de 14e ISCRAM-conferentie11 mei 2017: Feyenoord en veiligheid10 februari 2017: Opnieuw parallellen: Groningen, industriële veiligheid, asbest… 24 januari 2017: Parallellen bij rampen en (mini-)crises 23 december 2016: Enkele observaties bij de aanslag in Berlijn 19 december 2016: Burgemeesters onderzoeksonderwerp bij uitstek 28 juli 2016: Terrorisme en (bureau)politiek8 juli 2016: Stroomstoring Noord-Holland28 juni 2016: Brexit als crisis26 mei 2016: Rampenfilms10 mei 2016: Femke30 maart 2016: Ibrahim El Bakraoui: over een Brusselse terrorist en de waarde van casusonderzoek 24 maart 2016: Geluk en ongeluk 7 maart 2016: Man-made disasters en het treinongeval bij Dalfsen19 februari 2016: Gasstoring Velsen-Noord3 februari 2016: Januari zit er al weer op8 januari 2016: Asbest in Wateringen: ‘the continuing story’
Elk jaar brengt het lectoraat Crisisbeheersing een publicatie uit in de reeks ‘Lessen uit crises en mini-crises’.
Inmiddels zijn er vijf jaarboeken verschenen. Welke casus zijn professionals uit het veld bijgebleven?
Verschenen zijn:Lessen uit crises en mini-crises 2016
Lessen uit crises en mini-crises 2015
Lessen uit crises en mini-crises 2014
Lessen uit crises en mini-crises 2013
Lessen uit crises en mini-crises 2012
Verminderd zelfredzamen ten tijde van rampen en crises: de overheid een zorg? (2018)
Sprinklerincident in vuurwerkopslag Ulicoten (2018)
Evaluatie crisismanagement na orkaan Irma (2018)
GRIP-3 bij Fort Oranje (2018)
Maatschappelijke onrust en de rol van gemeenten (2018)
Risico's in samenhang. Een verkennende studie naar de aansluiting tussen regio's en Rijk (2018)
GRIP-4 bij Fort Oranje (2018)
Handboek Basisinformatie regionale crisisbeheersing (2017)
VenloStormt 2017: risico's en verantwoordelijkheden (2017)
Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders (2017)
Hagelstenen zo groot als tennisballen (2017)
Vluchtelingencrisis 2015: Lessen uit de crisisnoodopvang (2017)
De flexibiliteit van GRIP (2015)
Scheepsbrand in Schevingen Haven. Een evaluatie aan de hand van vijf dilemma’s (2015)
Sociale media-analyses van vijf kritieke momenten (2014)
Lessen in crisisbeheersing: dilemma's uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn (2012)
Brandweer in Europa. Een vergelijkende verkenning van Europese brandweerstelsels (2012)
Crisisbeheersing in Europa. Een vergelijking van Nederland met België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Zweden (2012)
Column Menno van Duin: Klokkenluiders (2018). Impact Magazine, 2, 7.
Column Menno van Duin: De ramp na de ramp (2018). Impact Magazine, 1, 7.
Crisismanagement is continuïteitsmanagement (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5/6, 46-47.
Nucleaire dilemma's (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 4, 39.
Boekbespreking Alledaagse magie (2017). Impact Magazine 3, 31-33.
IJs en weder dienende (2017). VARAgids 1, 36-39.
Rol sociale media bij rampen en mini-crises (2016). Tijdschrift voor Veiligheid, 15, 41-53.
De politie en het jaar 2015 (2016). Tijdschrift voor de Politie 10, 31-34.
Sidderingen (2016). Cogiscope 4, 14-17.
Lessen uit crises en mini-crises 2014 (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5, 36-37.
Als je zwart wilt zien, zie je ook zwart (2015). VNG Magazine, 8, 15.
Evenementen, veiligheid en 'het gedoe' eromheen (2015). Tijdschrift voor de Politie, 5, 14-17.
Geen mini-crisis is hetzelfde en toch hebben ze veel gemeen (2015). Cogiscope, 1, 20-24.
Aandacht voor de flexibiliteit van GRIP (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 52-53.
Burgemeesters let op uw zaak! (2013). Burgemeestersblad, 69, 12-14.
Wie heeft de leiding in geval van voedselbesmetting (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 6, 30-31.
Crisisbeheersing in Europa (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 10-13.
Het dilemma rond GRIP (2013). Tijdschrift voor de Politie, 3, 6-10.
De asbestcrisis in Utrecht - over evalueren en oordelen (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 1, 30-33.
Beroepsgeheim hindert hulp na ramp onnodig (2012). Medisch Contact, 23, 1402-1403.
Schietdrama Alphen aan den Rijn - leren van evaluaties (2013). Kennis in de frontlijn, 127-137.
Veerkrachtige crisisbeheersing: nuchter over het bijzondere (2011)
Van rampen leren (1992)
Het lectoraat Crisisbeheersing brengt een nieuwsbrief uit, om belangstellenden te informeren over actuele ontwikkelingen binnen het lectoraat. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Mail dan naar crisisbeheersing@ifv.nl
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juni 2018
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2017
