Het lectoraat Crisisbeheersing gaat uit van een multidisciplinaire benadering, eigen aan crisisbeheersing. Doelstelling van het lectoraat is het ontwikkelen en delen van kennis en kunde op het brede terrein van de crisisbeheersing ten behoeve van bestuurders, hulpdiensten (brandweer, politie, ambulancezorg/GHOR) en gemeentelijke diensten, maar ook van al die andere actoren die ten tijde van een crisis een rol kunnen spelen. Dit gebeurt door onderzoek en evaluaties te verrichten en informatie en kennis zo breed mogelijk beschikbaar te stellen en te delen.
Dr. Menno van Duin is sinds 2010 lector Crisisbeheersing. In zijn lectorale rede 'Veerkrachtige crisisbeheersing' (2011) heeft hij de visie van het lectoraat verwoord. De hoofdlijnen zijn: nuchterheid, normaal in het bijzondere, veerkracht en redzaamheid.
"Nuchterheid betekent bijvoorbeeld ook dat in evaluaties veel meer realisme moet doorklinken. Wat kan in hectische situaties nu van bestuurders, operationeel leidinggevenden en hulpverleners worden verwacht? Wat je zelden doet, doe je zelden goed. Omdat rampen en crises maar zo zelden voorkomen, hebben betrokkenen bijna geen ervaring. Wij moeten daarom proberen in bijzondere situaties zo veel mogelijk aan te sluiten bij het normale en het dagelijkse, en in de voorbereiding dit zo veel mogelijk als uitgangspunt nemen", aldus Van Duin.
Lector Menno van Duin, bestuurskundige en socioloog, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing. In 1992 verscheen zijn proefschrift ‘Van rampen leren’ over het lerend vermogen van de overheid na rampen.
Hij was medeoprichter van het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, en kreeg in 1995 een deelaanstelling bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra, thans IFV). Vanaf de start (in 1998) was hij nauw betrokken bij de Master Crisis and Disaster Management (MCDM) en later ook bij de opvolger hiervan, de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM).
Van Duin was betrokken bij een groot aantal evaluaties, studies en adviestrajecten en begeleidde vele studenten bij hun scriptie over crisisbeheersing. Ook is hij frequent spreker op congressen en seminars.
@mennovanduin
In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.
In de vroege ochtend van zaterdag 9 februari 2019 gaat er wat mis op een bedrijventerrein in Alblasserdam. [1] Naar het zich laat nu aanzien, raakt een tankwagen oververhit (mogelijk problemen met de koeling) en ontsnapt vervolgens uit een veiligheidsklep (zonder zo'n klep zou de tankwagen mogelijk geëxplodeerd zijn!) een stof die later in de media en in de officiële berichtgeving 'Petrolad' wordt genoemd. Feitelijk is dat geen chemische stof, maar een merknaam: een additief ontwikkeld om onder andere corrosie in versnellingsbakken te voorkomen. Uit de informatie blijkt dat de stof al op enkele honderden meters afstand niet meer is te meten, maar – zo blijkt gaandeweg - des te meer is te ruiken. In de loop van de dag zal niet alleen door Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid over deze casus bericht (en 'geNL-Alert') worden, maar ook door een flink aantal andere regio's.
Bron: RIVM
Toevallig sprak ik de dag erna mijn nichtje en haar man die op nog geen kilometer afstand van het plaats ongeval wonen. Beiden hadden het eerste bericht van NL-Alert niet ontvangen, zo bleek toen zij contact hadden met hun buren over de enorme stank. Nadere berichten ontvingen ze (beiden overigens in het bezit van een telefoon van een verschillend merk) later wel. De stank was niet te harden geweest en zelfs de volgende dag hing, ondanks al het ventileren, de stank nog wel wat in hun huis. De vraag die bij hen opkwam, was wat er gedaan was als er niet zo'n enorme wind was geweest. Dan was de stank nog veel meer en langer blijven hangen. En wat waren nu de precieze kenmerken van de stof? Dat bleef ook nogal vaag. De man van mijn nichtje is gepromoveerd scheikundige, maar hij werd van 'Petrolad' ook niet veel wijzer. Daarnaast vroegen zij zich af waarom de sirenes niet waren afgegaan. Die palen zijn er immers toch nog steeds?
Een thema dat ook tot veel vragen leidde was de zin dat het gezondheidsrisico nihil was, maar dat de stank wel kon leiden tot overgeven of misselijkheid. Zelf dacht ik dat het woord gezondheid ('geen schade voor de (volks)gezondheid') er één was geworden dat niet meer gebruikt zou worden in dergelijke berichten. Stank en rook zijn bijna altijd wel in enige mate schadelijk, alleen zullen ze door de korte blootstelling geen of zeker geen meetbaar effect sorteren op de lange duur. Hier werd dus bedoeld dat er geen langetermijngezondheidsgevolgen zouden zijn. Acute misselijkheid is natuurlijk gewoon een (kortetermijn)gezondheidsprobleem.
Onderstaande afbeelding is gemaakt met het sociale-media-analyseprogramma OBI4wan.[2] Het plaatje toont de aantallen berichten zoals deze op zaterdag 9 februari om 10.30 uur zijn getweet. De kleuren duiden op de plaats waar het bericht vandaan komt. Omdat slechts een beperkt deel van de mensen op zijn telefoon zijn locatie heeft ingesteld, zijn de werkelijke aantallen tweets over de stanklucht een veelvoud. De afbeelding toont wel mooi dezelfde band als de afbeelding hierboven.[3] Interessant is de opmerking die Ira Helsloot in zijn commentaar maakte, of hier niet sprake was van massasuggestie.[4] Kon men in Meppel nog wel iets ruiken? Mensen ontvingen een bericht en dachten vervolgens dat zij iets roken.
Hoe het ook zij, deze casus levert weer interessant studiemateriaal op. Vanuit het lectoraat Crisisbeheersing heeft Marije Bakker met anderen al een eerste onderzoek gedaan naar NL-Alert en deze casus sterkt ons eens te meer om de komende tijd nader onderzoek te doen naar de belevingsaspecten van en rond NL-Alert.[5] Bent u voldoende geïnformeerd? Was de informatie tijdig? Had u meer willen weten? Hoeveel berichten kreeg u (10 berichten lijkt dit keer een reden voor sommigen om zich maar af te melden voor NL-Alert; zo blijkt uit een eerste scan van sociale media)? Wat deed u nadat u het bericht las?
Wordt vervolgd dus.
Menno van Duin
[1] De titel van mijn blog 'Stankoverlast Alblasserdam houdt Nederland in zijn greep' is ontleend aan de wat dreigende kop van een bericht in het AD van die dag. Marije Bakker en Edwin Kok dank ik voor het aanleveren van relevante extra informatie en Yvonne Stassen voor de redactieslag.
[2] Afbeelding samengesteld door Edwin Kok, IFV, 10 februari 2019.
[3] Hoewel aan de kleuren (rood is meer) zelf weinig tot geen waarde kan worden toegekend. Een enkel bericht geeft al kleur en ook wordt geen rekening gehouden met de relatieve aantallen. Tien inwoners uit een stad van 300.000 inwoners is natuurlijk iets heel anders dan 10 inwoners uit een stad met 10.000 inwoners.
[4] https://www.nrc.nl/nieuws/2019/02/09/hoogleraar-rampenbestrijding-veiligheidsklep-kapotte-tank-deed-zn-werk-a3653541
[5] Zie https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20181217-IFV-Inventarisatie-inzet-NL-Alert-2013-2017.pdf
4 februari 2019: Trots in Twente24 januari 2019: Kwetsbaarheidsparadox en de 'watjes'28 december 2018: Een 'uitgescheurd' jaar 201820 december 2018: Over de Stint en het vmbo Maastricht; iedereen maakt fouten14 november 2018: De nuchterheid van Tinkebell2 oktober 2018: Stint8 augustus 2018: Observaties bij de Amsterdamse brandweercultuur25 juni 2018: Agree to disagree7 juni 2018: Gewoon sorry zeggen … 28 april 2018: Repareer eerst de scheuren in de samenleving, dan pas de scheuren in Groningse huizen 14 maart 2018: Onafhankelijk onderzoek24 januari 2018: Uw mening gevraagd en gegeven: groeiend vertrouwen in bestuurders! 21 december 2017: De ‘designated survivor’6 december 2017: NL-Alert; maar leve ook nog even de WAS-palen24 november 2017: (Mini)-crises in zwembaden11 september 2017: Plunderingen: een rampmythe ter ziele? 19 juni 2017: Brand in woontoren Londen: over genegeerde signalen en een terrorisme-bias15 juni 2017: Alweer GRIP? 1 juni 2017: Op bezoek bij de 14e ISCRAM-conferentie11 mei 2017: Feyenoord en veiligheid10 februari 2017: Opnieuw parallellen: Groningen, industriële veiligheid, asbest… 24 januari 2017: Parallellen bij rampen en (mini-)crises 23 december 2016: Enkele observaties bij de aanslag in Berlijn 19 december 2016: Burgemeesters onderzoeksonderwerp bij uitstek 28 juli 2016: Terrorisme en (bureau)politiek8 juli 2016: Stroomstoring Noord-Holland28 juni 2016: Brexit als crisis26 mei 2016: Rampenfilms10 mei 2016: Femke30 maart 2016: Ibrahim El Bakraoui: over een Brusselse terrorist en de waarde van casusonderzoek 24 maart 2016: Geluk en ongeluk 7 maart 2016: Man-made disasters en het treinongeval bij Dalfsen19 februari 2016: Gasstoring Velsen-Noord3 februari 2016: Januari zit er al weer op8 januari 2016: Asbest in Wateringen: ‘the continuing story’
Elk jaar brengt het lectoraat Crisisbeheersing een publicatie uit in de reeks ‘Lessen uit crises en mini-crises’.
Inmiddels zijn er vijf jaarboeken verschenen. Welke casus zijn professionals uit het veld bijgebleven?
Verschenen zijn:Lessen uit crises en mini-crises 2016
Lessen uit crises en mini-crises 2015
Lessen uit crises en mini-crises 2014
Lessen uit crises en mini-crises 2013
Lessen uit crises en mini-crises 2012
Inventarisatie inzet NL-Alert 2013-2017 (2019)
Verminderd zelfredzamen ten tijde van rampen en crises: de overheid een zorg? (2018)
Sprinklerincident in vuurwerkopslag Ulicoten (2018)
Evaluatie crisismanagement na orkaan Irma (2018)
GRIP-3 bij Fort Oranje (2018)
Maatschappelijke onrust en de rol van gemeenten (2018)
Risico's in samenhang. Een verkennende studie naar de aansluiting tussen regio's en Rijk (2018)
GRIP-4 bij Fort Oranje (2018)
Handboek Basisinformatie regionale crisisbeheersing (2017)
VenloStormt 2017: risico's en verantwoordelijkheden (2017)
Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders (2017)
Hagelstenen zo groot als tennisballen (2017)
Vluchtelingencrisis 2015: Lessen uit de crisisnoodopvang (2017)
De flexibiliteit van GRIP (2015)
Scheepsbrand in Schevingen Haven. Een evaluatie aan de hand van vijf dilemma’s (2015)
Sociale media-analyses van vijf kritieke momenten (2014)
Lessen in crisisbeheersing: dilemma's uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn (2012)
Brandweer in Europa. Een vergelijkende verkenning van Europese brandweerstelsels (2012)
Crisisbeheersing in Europa. Een vergelijking van Nederland met België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Zweden (2012)
Aardbevingen in Groningen: psychosociale impact (2018). Impact Magazine, 4, 8-11.
Column Menno van Duin: Klokkenluiders (2018). Impact Magazine, 2, 7.
Column Menno van Duin: De ramp na de ramp (2018). Impact Magazine, 1, 7.
Crisismanagement is continuïteitsmanagement (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5/6, 46-47.
Nucleaire dilemma's (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 4, 39.
Boekbespreking Alledaagse magie (2017). Impact Magazine 3, 31-33.
IJs en weder dienende (2017). VARAgids 1, 36-39.
Rol sociale media bij rampen en mini-crises (2016). Tijdschrift voor Veiligheid, 15, 41-53.
De politie en het jaar 2015 (2016). Tijdschrift voor de Politie 10, 31-34.
Sidderingen (2016). Cogiscope 4, 14-17.
Lessen uit crises en mini-crises 2014 (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5, 36-37.
Als je zwart wilt zien, zie je ook zwart (2015). VNG Magazine, 8, 15.
Evenementen, veiligheid en 'het gedoe' eromheen (2015). Tijdschrift voor de Politie, 5, 14-17.
Geen mini-crisis is hetzelfde en toch hebben ze veel gemeen (2015). Cogiscope, 1, 20-24.
Aandacht voor de flexibiliteit van GRIP (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 52-53.
Burgemeesters let op uw zaak! (2013). Burgemeestersblad, 69, 12-14.
Wie heeft de leiding in geval van voedselbesmetting (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 6, 30-31.
Crisisbeheersing in Europa (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 10-13.
Het dilemma rond GRIP (2013). Tijdschrift voor de Politie, 3, 6-10.
De asbestcrisis in Utrecht - over evalueren en oordelen (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 1, 30-33.
Beroepsgeheim hindert hulp na ramp onnodig (2012). Medisch Contact, 23, 1402-1403.
Schietdrama Alphen aan den Rijn - leren van evaluaties (2013). Kennis in de frontlijn, 127-137.
Veerkrachtige crisisbeheersing: nuchter over het bijzondere (2011)
Van rampen leren (1992)
Het lectoraat Crisisbeheersing brengt een nieuwsbrief uit, om belangstellenden te informeren over actuele ontwikkelingen binnen het lectoraat. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Mail dan naar crisisbeheersing@ifv.nl.
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, januari 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juni 2018
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2017
