Vandaag (26 mei 2016) staat er een prachtig stuk in de Volkskrant, in de cultuurbijlage, met de titel Apocalyps under control; maar feitelijk dekt de zin 'hoe overleef ik een rampenfilm' de lading veel beter. Zeven lessen worden gegeven zoals 'Let op de signalen uit de natuur' (dieren, onheilspellend geritsel…); 'Speel een hoofdrol' (die overleven immers meestal); 'Blijf thuis' (toeristentrekkers als de Eiffeltoren, Golden Gate-brug e.d. gaan altijd ten onder, dus ga niet naar de populaire toeristentrekkers) en 'Bereid je voor op een duivels dilemma' (red ik mijn collega of vergroot ik mijn eigen kans te overleven). Een prachtige analyse hoe het meest waarschijnlijk een ramp te overleven.
Het artikel riep bij mij gelijk gedachten op over een mooi artikel dat ik vele jaren geleden had gelezen van de grounding father van de rampsociologie, Enrico Quarantelli. Ik heb dat artikel zeker nog ergens liggen, maar dertig seconden zoeken op Google leverde het artikel al op.[1] Quarantelli zette begin jaren zeventig vrij systematisch een aantal observaties over rampenfilms op een rijtje. Hij begon met aan te geven dat het vrij lastig is te bepalen wat rampenfilms eigenlijk zijn. Natuurlijk waren er in die tijd echte blockbusters als Towering Inferno (1974), Earthquake (1974) en de Poseidon Adventure (1972), maar ook talloze films waar een ramp niet het hoofdthema was, maar die natuurlijk wel bijdroegen aan het beeld wat er gebeurt bij een ramp. Ondanks deze beperkingen kwam hij met een mooi rijtje observaties:
Al met al geven de rampenfilms zelden een realistisch beeld van de werkelijkheid, zo luidt de natuurlijk niet onverwachte conclusie. Belangrijker is echter dat blijkt dat deze beelden wel een grote rol spelen in de verwachtingen van mensen over hoe het in 'het eggie' gaat. Zelfs mensen die zelf een ramp hebben meegemaakt hechten nog opvallend veel waarde aan de filmwerkelijkheid en zien hun eigen werkelijkheid vaak als een gelukkige uitzondering.
Menno van DuinLector Crisisbeheersing, Instituut Fysieke Veiligheid
[1] http://dspace.udel.edu/handle/19716/447