Grote brand in rijksmonumentaal winkelpand in Gorredijk, oktober 2016 (foto: H. Stoelwinder).
Het schrikbeeld: 15 april 2019 de Notre Dame in Parijs staat in brand!Ook in Nederland wordt te vaak cultureel erfgoed door brand of waterschade (dit kan ook bluswater zijn) bedreigd. Bijna elke week gaat er in ons land een monument deels of helemaal verloren.
Cultureel erfgoed: waar gaat het overCultureel erfgoed en veiligheidNetwerkgroep Brandweer en cultureel erfgoedLessons learned in NederlandDocumentenLinks
Ons cultureel erfgoed vormt mede onze nationale identiteit. Het is onvervangbaar en daarom van onschatbare waarde. Daarbij is het een toeristische trekpleister en economisch van groot belang.
Ons land telt zo'n 60.000 rijksmonumenten, gebouwd erfgoed, als kastelen, kerken, kloosters, bijzondere panden, molens en woonhuizen. Ook zijn er archeologische monumenten en groene monumenten, als historische tuinen, buitenplaatsen, stadsparken, kloostertuinen, begraafplaatsen en forten. Naast dit onroerend erfgoed, vormen de collecties van musea, archieven, bibliotheken en kerken ons roerend erfgoed.
Al het erfgoed is in handen van de Rijksoverheid, van provinciale en gemeentelijke overheden, of van particulieren.
Om veiligheidsbeleid te maken heeft elk van de 25 veiligheidsregio's in Nederland een Regionaal Risico Profiel (RRP) opgesteld. Het hulpmiddel om dit te doen is de Handreiking Regionaal Risico Profiel. In deze Handreiking wordt "veiligheid van cultureel erfgoed" gerekend tot de vitale belangen. We zijn ons dus zeker bewust van het bijzondere belang van ons erfgoed.
Ook in de Bestuurlijke Netwerkkaarten (BNK), waarin de bestuurlijke verantwoordelijkheden en verplichtingen in de crisisbeheersing worden beschreven, is "Cultureel erfgoed" opgenomen. Het staat in de Bestuurlijke Netwerkkaart 24: Cultureel Erfgoed en er wordt in beschreven om welke crisistypen het kan gaan, wie het bevoegd gezag is en welke soorten maatregelen genomen kunnen worden.
De bestrijding van brand en wateroverlast, is de taak van de regionale brandweer. Echter, de brandweer is er primair voor het redden van mens en dier, terwijl schadebeperking geen wettelijke taak is. Maar natuurlijk zal de brandweer waar mogelijk wel meewerken om schade aan cultureel erfgoed te voorkomen.
In het Programma Brandveilig Leven (sinds 2010) benadrukt Brandweer Nederland dan ook de eigen verantwoordelijkheid van burgers en instellingen. Deze zelfredzaamheid geldt evenzeer voor de zorg van de eigenaren en beheerders van cultureel erfgoed. Goede samenwerking van hen met de brandweer is bij incidenten van wezenlijk belang.
Ter bevordering van deze samenwerking is de Netwerkgroep Brandweer en cultureel erfgoed opgericht. Leden hiervan zijn o.a. de Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (RCE), het Instituut Fysieke Veiligheid (IFV), Brandweer Nederland en de Koninklijke Bibliotheek.
De Netwerkgroep organiseert jaarlijks een symposium om het bewustzijn van de risico's met betrekking tot cultureel erfgoed en de noodzaak van samenwerking tussen de betrokken partijen onder de aandacht te brengen. De symposia die inmiddels gehouden zijn, hebben een schat aan informatie en lessons learned opgeleverd.
Tot nu toe heeft de Netwerkgroep negen symposia georganiseerd met als doel brandweer en cultureel erfgoedbeheerders inzicht te geven in elkaars werkgebied, voorts om informatie en kennis uit te wisselen en de wederzijdse verwachtingen -wie gaat wat doen tijdens de verschillende fases van een incident- helder te krijgen.
De volgende symposia zijn gehouden:2009 Bescherming cultureel erfgoed bij calamiteiten2010 Brandveiligheid en cultureel erfgoed2011 Collecties in brand2012 Brand in monumenten2013 Erfgoed verzekerd2014 Monumentale branden2015 Brandende kwesties2016 Het erfgoed brandt weer|2018 Monument tegen brand beschermd
2019 Brandrisico’s voor cultureel erfgoed in beeld. Wees de brand voor!'.
De samenwerkende partijen bij de symposia brandweer en cultureel erfgoed hebben in 2013 met elkaar een eerste basisdocument gemaakt over het onderwerp, de kennispublicatie:De Nachtwacht als vuurlast? Brandweer en cultureel erfgoedIn 2014 heeft de Brandweeracademie van het IFV ten behoeve van de ontwikkeling van onderwijscontent onderzoek gedaan rond het thema brandweer en cultureel erfgoed. Dit onderzoek heeft geresulteerd in een tweede kennispublicatie:Brandweer en cultureel erfgoed
In 2019 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed samenwerking met Vereniging van Beheerders van Monumentale Kerkgebouwen in Nederland (VBMK), Museum Catharijneconvent (MCC), Donatus, Broshuis Consultancy en met ondersteuning van de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk Beheer (VKB) de poster Brandveiligheid in kerken gemaakt.
Veilig erfgoed, website van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Notre-Dame came far closer to collapsing than people knew This is how it was saved, (link openen in Chrome) is een schitterende uitwerking, inclusief tijdlijn, van de brand in de Notre Dame in Parijs van 15 april 2019 en van de brandbestrijding.
Notre Dame: dossier. Overzicht van artikelen in het vakblad Brandveilig.com
