Het zal niet alleen mij zijn opgevallen dat de brandweer de laatste tijd vaker onder vuur ligt, terwijl vroeger de brandweer geen kwaad kon doen. Enkel voorbeelden op een rijtje.

> De Amsterdamse brandweer heeft sinds en door de binnenkomst van oud-politieman Leen Schaap de afgelopen jaren stevig in de belangstelling gestaan. Schaap nam de nodige momenten te baat om zich zeer kritisch te uiten over allerlei verschijnselen die hij in Amsterdam observeerde en daarmee naar buiten te treden. Bijna iedereen zal het erover eens zijn dat het goed is dat sommige van de misstanden door deze politieman stevig werden aangepakt. In veel organisaties – en zeker in grotere organisaties – gebeuren soms zaken die niet door de beugel kunnen. Bij de politie zien wij dat (met meer dan 50.000 werknemers de organisatie met de meeste werknemers) en ook andere brandweerkorpsen kennen soms hun excessen. Leidinggevenden zijn hier op vele plaatsen mee bezig. Natuurlijk kan niet alles volledig achter gesloten deuren worden opgelost, maar de media-route die Schaap daarbij koos, kon logischerwijs op weinig steun rekenen.
> De foto's die Amsterdamse brandweerlieden recentelijk hebben gemaakt van de reanimatie van de doodgeschoten ex-profvoetballer Maynard passen ook in het rijtje van onaanvaardbaar. Verstandig ook dat een extern bureau hier nu naar kijkt.
> De brandweer was ook - logisch - onderwerp van onderzoek bij de Scheveningse vreugdevuren. De Onderzoeksraad voor Veiligheid is weinig te spreken over het feit dat de Haagse brandweer kennelijk zo weinig gecommuniceerd heeft over de risico's bij de vreugdevuren. Het advies is dan ook dat de brandweer gevraagd en ongevraagd op autonome wijze over deze veiligheidsrisico's adviseert in de toekomst. Met deze feitelijke constateringen blijft de Onderzoeksraad weg van een feitelijk veel interessanter waarom-vraag. Waarom bleef de brandweer kennelijk vrij afzijdig? Zonder het gehele antwoord te weten, is het wel duidelijk dat enkele zaken daarbij meespeelden. De brandweer was op het dossier wel zo'n beetje afgehaakt. Eerder was aangegeven dat zij slechts bij een heel klein vreugdevuur een repressieve rol konden spelen. Dit grote vreugdevuur werd kennelijk door de politiek (bestuur en gemeenteraad) zo gewenst. Daarnaast is de regio Haaglanden één van de laatste regio's zonder een volwaardige veiligheidsregio en handelt men in de stad Den Haag alle veiligheidsissues in principe af in de driehoek.
> In het rapport over de brand in de Londense Grenfell Tower worden ook stevige pijlen gericht op de brandweer. De aanpak van de brand en de trage evacuatie van de bewoners droeg sterk bij aan het grote drama.

Interessant aan deze twee laatste voorbeelden (vreugdevuren en Grenfell Tower) is dat in het rapport over de vreugdevuren nauwelijks iets gezegd wordt over de uitstekende rol die de brandweer speelde nadat zich de problemen in Scheveningen openbaarde (alle dakbrandjes e.d. werden door de zeer zelfstandig opererende brandweermensen geblust). In de Londense casus zou juist de brandweer herhaaldelijk gewezen hebben op het brandgevaar van de betreffende flat. In beide gevallen lijkt – ik ken het rapport van Grenfell nog niet – de nadruk op de fouten en er weinig aandacht te zijn voor de positieve rol die de brandweer ook speelde.

Zonder te willen sluiten met een uitgebreid moralistisch slotakkoord, leert het opnieuw dat een transparanter samenleving ook meer aandacht oplevert voor fouten en excessen (ook binnen organisaties) en dat successen altijd veel minder interessant zijn dan fouten. Deze lessen over reputaties en imagoschade en de betekenis van goed en slecht nieuws verdienen het breed te worden gedeeld. Ook, of misschien wel zelfs, de brandweer – die lang slechts positief bejegend werd – zal meer en meer met deze ontwikkelingen te maken krijgen. 

Menno van Duin