Het gebruik van alternatieve brandstoffen in personen en goederenvervoer groeit. Met name op de weg zien we steeds meer auto’s, vrachtauto’s, bussen, taxi’s en scooters, die gebruik maken van CNG, LNG, waterstof, of ‘battery packs’ (elektrische voertuigen) om zichzelf voort te bewegen. Ook zijn er steeds meer schepen die varen op CNG en LNG. Hoewel alle brandstoffen gevaarlijk kunnen zijn, is het verschil met traditionele brandstoffen dat van alternatieve brandstoffen de risico’s minder bekend zijn. Vooral voor hulpdiensten, zoals de brandweer, is het van belang de gevaren van deze nieuwe brandstoffen goed te leren kennen. Zo kunnen zij zich zo goed mogelijk (veilig en effectief) voorbereiden op incidenten met alternatieve brandstoffen.

Om meer inzicht te krijgen in de risico’s van alternatieve brandstoffen, zijn we op zoek gegaan naar incidenten met alternatieve brandstoffen op de weg, vaarwegen en spoorwegen. Daarvoor hebben we contact gezocht met verschillende instanties die mogelijk statistieken bijhouden van deze incidenten. Bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) werden we doorverwezen naar het ministerie van Infrastructuur en Milieu, waar onze vraag aan een referentienummer werd gekoppeld. Vervolgens werd onze vraag doorgestuurd naar Rijkswaterstaat, maar ook daar kwamen we niet verder. Bij ProRail gaven ze aan dat treinen nog geen gebruikmaken van alternatieve brandstoffen, maar dat er wel alternatieve brandstoffen vervoerd worden (bulktransport) over het spoor. Incidenten op het spoor moeten gemeld worden bij de Inspectie Leefomgeving en Transport, maar incidenten met alternatieve brandstoffen worden niet apart bijgehouden. Uiteindelijk hebben we moeten concluderen dat er geen database publiekelijk beschikbaar is (vrij van kosten en openbaar toegankelijk) voor de gegevens die we zoeken. We onderzoeken thans de mogelijkheden van betaalde databases, waarin we noodzakelijke gegevens kunnen vinden over incidenten met alternatieve brandstoffen. Onze zoektocht wordt dus vervolgd.

Aangezien we via deze officiële instanties niet veel verder kwamen, zijn we via Google zelf gaan zoeken naar incidenten met alternatieve brandstoffen in de afgelopen vijf jaar. We hebben in totaal ongeveer een dag gezocht met diverse zoektermen[1]. Wanneer we kijken naar de incidenten die tot nu toe in 2017 in Nederland hebben plaats gevonden, valt op dat we relatief veel incidenten vinden met elektrische auto’s. In totaal gaat het om 11 incidenten, variërend van kleine schade tot (uit)branden van het voertuig en zelfs ontploffing. Verder wordt duidelijk dat incidenten niet alleen plaatsvinden op de openbare weg, maar ook op plekken waar de elektrische voertuigen worden gestald. Daarnaast zien we dit jaar twee incidenten met LNG; bij beide LNG-incidenten ontstond er brand door een externe oorzaak. Bij het ene incident leidde dit tot een explosie, terwijl bij het andere incident een explosie kon worden voorkomen (door de hitte-werende coating). Tot slot komen we in 2017 slechts één relatief klein incident met CNG tegen, en geen incidenten met waterstof (zie onderstaande tabel voor een overzicht van incidenten).

Naarmate we verder terugkijken in de tijd vinden we minder incidenten met alternatieve brandstoffen. Dit zou verklaard kunnen worden doordat deze brandstoffen toen nog minder gebruikt werden dan nu. In 2016 vinden we zes incidenten met elektrische voertuigen, wat minder dan de helft is van 2017 (tot oktober). We verwachten echter dat het werkelijke aantal incidenten in deze jaren hoger zal liggen dan dat wij via onze Google- zoekactie in kaart konden brengen. In 2016 komen we ook één van de meest bekende incidenten met een elektrische auto tegen; een bestuurder verongelukt in Baarn doordat deze met zijn Tesla tegen een boom rijdt. Vanwege de onbekendheid van het al dan niet aanwezig zijn van spanning op onderdelen van het voertuig is de brandweer is daarbij (terecht) voorzichtig te werk gegaan. Het slachtoffer kon na enkele uren worden geborgen[2]. Tot slot treffen we nog twee incidenten aan met CNG: een auto met CNG-systeem vloog in brand waarbij één van de tanks explodeerde net voordat de brandweer ter plaatse was (2013) en een incident waarbij een aardgasbus in Wassenaar in brand vloog en er door de veiligheidssystemen een grote zijwaartse steekvlam ontstond (2012). We vinden verder geen incidenten met LNG of waterstof.

Alle incidenten die we via Google vinden hebben betrekking op voertuigen die een alternatieve brandstof gebruiken als brandstof. We treffen geen incidenten aan met het vervoer (bulktransport) van alternatieve brandstoffen. Dit betekent echter niet dat zulke incidenten niet hebben plaatsgevonden. We hebben beperkt gezocht, en er zou ook sprake kunnen zijn van (te) geringe mediabelangstelling/ onwetendheid waardoor dit soortongevallen in onze Google-zoekactie niet naar voren zijn gekomen. Om de risico’s van zowel het gebruik als vervoer van alternatieve brandstoffen goed te leren kennen, is het van belang om inzicht te krijgen in de incidenten die zich voordoen met deze brandstoffen. Wanneer we als veiligheidssector willen leren van incidenten en willen zien of de protocollen voor hulpdiensten werken, is het essentieel om de oorzaken en gevolgen van en effectiviteit van ingrijpen door hulpdiensten bij deze incidenten goed in beeld te hebben. We pleiten daarom voor het centraal bijeenbrengen van transportincidenten met alternatieve brandstoffen, zowel bulkvervoer als vervoermiddelen die worden aangedreven met alternatieve brandstoffen (op de weg, het water, het spoor (en buisleidingen) en gegevens over de inzet van de brandweer hierbij.

Het IFV is van plan om gestructureerd data te verzamelen omtrent de brandweerinzet bij ongevallen met alternatieve brandstoffen: zowel bulktransport als brandstof voor voertuigen. Hiertoe zullen we in de nabije toekomst een beroep gaan doen op brandweermensen in het veld die betrokken zijn geweest bij de brandweerinzet. 

Merel Ruiter en Nils Rosmuller

[1] ‘ongeluk/ongeval elektrische auto’, ‘incident elektrische auto’, ‘ongeluk/ongeval Tesla’, ‘brandweer elektrische auto’, ‘incident CNG’ (pagina’s in NL), ‘Brand CNG’, ‘ongeluk/ongeval CNG’, ‘LNG incident’ (pagina’s in NL), ‘LNG explosie’, ‘LNG ontploffing’, ‘LNG brand’ en ‘waterstof incident’.