In juli kwam het rapport Verkenning risico's van de energietransitie voor de nationale veiligheid [1] van het Analistennetwerk Nationale Veiligheid (ANV) mij onder ogen. In maart dit jaar had de programmacoördinator al een sneak preview gegeven tijdens het event van het lectoraat Transportveiligheid [2]. En deze sneak preview had een uitermate goede voorspellende waarde voor de uitkomsten van het eindrapport. In mijn woorden:De fysieke veiligheidsgevolgen van de energietransitie (op nationaal niveau) vallen reuze mee: ongevallen met tientallen doden en gewonden zijn (zeer) onwaarschijnlijk. De risico's zijn goed vergelijkbaar met de huidige risico's zoals we die kennen voor bijvoorbeeld brandbare gassen en vloeistoffen.
Wat leren we van deze studie? In mijn optiek helaas niet al te veel. Veel van de opgesomde risico's stonden al in ons Infoblad energietransitie ten behoeve van de veiligheidsregio's [3]. Wat we wat mij betreft wel leren is dat je met een 'schroevendraaier niet een spijker in het hout moet willen slaan'. Oftewel, het is de toegepaste methodologie (schroevendraaier) die weinig bruikbare veiligheidsinformatie oplevert over de energietransitie (spijker in het hout) [4]. De methodologie van het Nationaal Veiligheidsprofiel (NVP) is namelijk gericht op de grootste hypothetische rampspoedscenario's voor Nederland als geheel: ontwrichting van de Nederlandse samenleving. Dus nog groter dan de maximale rampen uit de Leidraad Maatramp (begin van deze eeuw) en vandaag de dag de maxima uit de regionale risicoprofielen. In vergelijking met rampen met impact op nationaal niveau vallen fysieke veiligheidsrisico's in het algemeen en risico's van de energietransitie in het bijzonder weg tegen nationale veiligheidsrisico's zoals pandemieën, ondermijning van de democratische rechtstaat of terrorisme [5]. Maar die conclusie heeft het ANV zelf ook al getrokken, getuige onderstaande reflectieve opmerking in het rapport.
Maken we ons binnen de veiligheidsregio's en het IFV dan druk om niks? Geenszins wat mij betreft. Hoewel er geen grote speciale rampen op nationale schaal vanuit de energietransitie zijn te verwachten, kan en zal de gehele energietransitie tot tal van ongelukken leiden en heeft deze ook al geleid tot tal van ongelukken. Branden van zonnepanelen op daken van fabriekshallen en woningen (Dieren, 2019) en branden bij zonnevelden (Emmeloord, 2019), brandende elektrische voertuigen in showrooms (Breda en Enschede, 2019), ontploffingen op waterstoftankstations (Noorwegen, 2019), langdurig brandende energieopslagsystemen met grote toxische wolken (Drogenbosch, België, 2017), batterijopslagen (Nunspeet, 2018) of mini-aardbevingen als gevolg van geothermie (Horst aan de Maas, 2018).Geen rampen op zich, maar ongelukken die (opgeteld) wel degelijk een grote impact kunnen hebben, en zelfs tot maatschappelijke onrust kunnen leiden, wat de acceptatie van dergelijke nieuwe technologieën zeker niet ten goede komt. Deze conclusie wordt ook getrokken in het ANV-rapport, alsmede dat er voor hulpdiensten grote uitdagingen ontstaan (pag. 31).Waar het de veiligheidsregio's en het IFV om gaat, is te begrijpen wat de mechanismen zijn die aan veiligheidsrisico's van bijvoorbeeld waterstof, geothermie of energieopslagsystemen ten grondslag liggen. Pas als we die mechanismen goed begrijpen, kunnen we die doorvertalen naar handvatten voor veiligheidsadviseurs en incidentbestrijders. En in sommige gevallen naar benodigde wet- en regelgeving. Dat begrip levert een goed gevulde gereedschapskist op, in plaats van alleen maar 'schroevendraaiers'. En met die goedgevulde gereedschapskist is de veiligheidsregio prima in staat haar bijdrage te leveren aan een veilige energietransitie. Een veiligheidsrisico bagatelliserend rapport op basis van een nationaal 'ontwrichtend' perspectief voegt hieraan weinig tot niets toe.Nils Rosmuller
[1] Zie: https://www.rivm.nl/onderwerpen/nationale-veiligheid en het volledige rapport: https://www.rivm.nl/sites/default/files/2019-10/Verkenning%20risicos%20energietransitie%202019.pdf. [2] Zie: https://www.ifv.nl/nieuws/Documents/20190321-IFV-verslag-Transportveiligheid-in-de-energietransitie.pdf
[3] https://www.ifv.nl/kennisplein/Documents/20190723-IFV-Infoblad-energietransitie-tbv-veiligheidsregios.pdf
[4] De methodologie en toepassing staan uitgewerkt in het Nationaal Veiligheidsprofiel 2016. Hoofdstuk 5 (onderdeel industriële en transportongevallen) heb ik toentertijd zelf mogen schrijven. En ook voor dergelijke fysieke veiligheidscalamiteiten luidde de conclusie (logischerwijs en ingegeven door de methodologie): de gevolgen van een dergelijke calamiteit stellen op nationale schaal niet zoveel voor.
[5] Zie ook de IFV-studie over deze twee gezichten op het fysieke veiligheidsdomein in Nederland: https://www.ifv.nl/nieuws/Paginas/Verbinding-tussen-werelden-Een-verdiepende-studie-naar-de-aanpak-van-zeven-bovenregionale-crisistypen.aspx
