Convenanten zijn een gebruikelijk instrument om bepaalde doelen te behalen en samenwerking te bevorderen. Lokale en centrale overheden beschouwen convenanten als een waardevol beleidsinstrument. In dit casestudie onderzoek wordt gekeken naar convenantgebruik door veiligheidsregio’s. Veiligheidsregio’s zijn een relatief nieuwe speler in het beleidsveld en er is daarom nog nauwelijks onderzoek gedaan naar de implementatie van convenanten binnen dit specifieke domein.

De hoofdvraag van dit onderzoek is: In hoeverre zijn convenanten afgesloten door een veiligheidsregio effectief en welke factoren zijn daar van invloed op?

Om antwoord te vinden op deze vraag is eerst gekeken naar bestaande beleids- en convenanttheorie. Daaruit is een operationalisering van effectiviteit gehaald. Vervolgens is een samenspel van factoren verwerkt in een conceptueel model van waaruit ook negen hypothesen zijn geformuleerd.
De hypothesen zijn kwalitatief getoetst in de praktijk met behulp van 20 interviews over 10 convenanten en documentonderzoek.

Uit het empirisch onderzoek komt naar voren dat de convenanten die veiligheidsregio’s afsluiten gaan over crisisbeheersing. Het zijn als het ware ‘voorzorgsconvenanten’ bedoeld voor als het mis gaat. Onderscheid kan gemaakt worden tussen samenwerkingsconvenanten, bijstandconvenanten, ruilconvenanten en ‘nepconvenanten’. Die laatste categorie komt voort uit de oprichtingsconvenanten van veiligheidsregio’s en de overeenkomst met het Nederlandse Rode Kruis en de Veiligheidsregio Zeeland waarbij een economische transactie het hoofdbestanddeel was. Als dat het geval is wordt in de literatuur verwezen naar een contract.

De convenanten uit de casestudie blijken in het algemeen niet zo erg effectief. Doelstellingen zijn al eerder bereikt dan dat het convenant is afgesloten, doelstellingen worden via een andere weg bereikt of beoogde doelstellingen worden niet gehaald. Factoren die daar van invloed op zijn lijken grotendeels overeen te komen met die uit de theorie en verwoord in de hypothesen. Uitzonderingen zijn de factor gelijkwaardigheid van de partijen en het kenmerk tijdsplanning. Deze hebben vanwege de speciale omstandigheden en karakteristieken van convenantpartijen geen invloed op de effectiviteit van het convenant.

Door de afwijkende resultaten, de falsificatie van een aantal hypothesen blijkt dat apart onderzoek naar convenanten, afgesloten door veiligheidsregio’s geen overbodige exercitie is.