Aanpak van ongekende crises: versterk de veerkracht

​

19 maart 2020

In opdracht van het Veiligheidsberaad hebben het IFV en Crisisplan onderzoek gedaan naar de gevolgen en aanpak van ‘ongekende crises’. Hierbij valt te denken aan een grootschalige cyberverstoring, de uitbraak van (nieuwe) infectieziekten of de gevolgen van extreem weer. Het onderzoek concentreert zich op maatschappelijke ontwrichting als mogelijk effect van een dergelijke crisis. “Om de kans op maatschappelijke ontwrichting zo klein mogelijk te houden adviseren wij de veiligheidsregio’s te investeren in verschillende vormen van veerkracht”, aldus lector Crisisbeheersing Menno van Duin.

Onze samenleving is kwetsbaar voor verstoringen. Door de toenemende verwevenheid en complexiteit van kritieke systemen kunnen kleine verstoringen grote effecten hebben op verschillende sectoren tegelijkertijd. "De overheid bereidt zich voor op vele soorten crisisscenario's, maar wat nu als het scenario anders is en misschien wel groter is dan verwacht? Als er zelfs maatschappelijke ontwrichting kan ontstaan? Wij hebben onderzocht wat de oorzaken, dynamiek en effecten van maatschappelijke ontwrichting zijn en hoe veiligheidsregio's zich daarop het beste kunnen voorbereiden. Dit hebben we gedaan aan de hand van een fictief cyberscenario", vertelt Arjen Boin van Crisisplan. 

Bestuurlijke, institutionele en maatschappelijke veerkracht

De onderzoekers stellen dat de aanpak die tijdens 'gewone' crises doorgaans werkt averechts kan werken wanneer sprake is van maatschappelijke ontwrichting. Van Duin: "Maatschappelijke ontwrichting vraagt om een gezamenlijke, specifieke aanpak door lokale, regionale en landelijke overheden. Het is een aanpak die op veerkracht is gebaseerd. We hebben drie vormen van veerkracht onderscheiden: bestuurlijke veerkracht, institutionele veerkracht en maatschappelijke veerkracht. Overigens kunnen deze vormen van veerkracht breder, dus niet alleen bij dreigende ontwrichting, waardevol zijn."

Aanbevelingen aan veiligheidsregio's

De onderzoekers doen de volgende aanbevelingen aan de veiligheidsregio's om de veerkracht te versterken:

• Kies voor veerkracht: ga expliciet in gesprek over de wenselijkheid van veerkracht.
• Verbeter de detectie en monitoring: monitor en duid de 'gevoelstemperatuur van de samenleving' in reactie op de uitval van voorzieningen. De bestaande informatiemanagementcapaciteiten zullen in dit licht moeten worden bezien.
• Werk aan bestuurlijke veerkracht: spits opleidingen, trainingen en oefeningen voor bestuurders en operationeel leiders beter toe op deze vorm van strategisch leiderschap.
• Werk aan institutionele veerkracht: maak een netwerkanalyse op basis van de bijdrage van verschillende maatschappelijke organisaties en bedrijven aan de crisisbeheersing; maak afspraken en ontwikkel een strategie om dat netwerk te onderhouden.
• Werk aan maatschappelijke veerkracht: breng structureel in beeld welke vrijwilligersnetwerken er bestaan en wat de bereidheid is tot deelname aan activiteiten op het gebied van preparatie, respons en nafase. Het gaat daarnaast om het creëren van verbindingen en nieuwe structuren.
• Doordenk planningscapaciteiten: stel plannen op die het versterken van veerkracht ondersteunen. Daarbij kan onder meer gedacht worden aan een 'nulmeting veerkracht' en een 'programmaplan versterken veerkracht'. Het is wenselijk hiervoor als regio's gezamenlijk een model te ontwikkelen.

Download Versterken van veerkracht. Naar een gezamenlijke aanpak van ongekende crises

Versterken van veerkracht. Naar een gezamenlijke aanpak van ongekende crises