21 april 2020
Drie weken geleden hadden Michel Dückers (ARQ/Nivel), Vina Wijkhuijs en ikzelf (beiden IFV), met het oog op de brede te verwachten maatschappelijke impact van de coronacrisis, onderstaand blog voorbereid. Omdat het er toen op leek dat het idee ook daadwerkelijk opvolging zou krijgen (en het dan overbodig zou zijn), hebben wij het toen niet gepubliceerd. Inmiddels is de noodzaak voor een Impact Management Team (IMT) alleen maar groter geworden, daarom publiceren wij het nu alsnog.
Het belangrijkste adviesorgaan van de regering tijdens de huidige coronacrisis is het Outbreak Management Team (OMT). In een filmpje wordt een en ander uitgelegd. In dat team komen (op persoonlijke titel) experts van de belangrijkste bloedgroepen uit de gezondheidszorg (ziekenhuizen, huisartsenpraktijken, verpleeg- en verzorgingshuizen e.v.) bijeen om – op basis van met name de adviezen van het RIVM – maatregelen voor te stellen. Dat systeem lijkt bij deze crisis redelijk te werken, hoewel er een grote dominantie bij de acute zorg ligt (het snel dreigende tekort aan IC-bedden). De zorgen van de huisartsen bijvoorbeeld (tekort aan eigen beschermingsmiddelen, toenemende angst) zijn tot nog toe weinig gedeeld c.q. hebben weinig aandacht gekregen.
Als wij iets leren van deze coronacrisis dan is het wel dat deze pandemie velen diep raakt en de komende weken ook nog velen dieper zal raken. De dikke weekendkranten van de Volkskrant en NRC lezend komen bijvoorbeeld thema's langs als: de daklozen, gevangenen, kinderen in lastige thuissituaties, jonge start-ups, thuiswerkenden, onderwijzers op afstand, e.v. Ook is er aandacht voor goede crisiscommunicatie, de meest werkbare wijze van handhaving door de politie, het alleen (moeten) sterven, palliatieve zorg, ethiek en triage, om maar een bonte verzameling thema's te noemen die alle met deze crisis verband houden. Voor het leeuwendeel van deze problemen en de aanpak ervan is het OMT niet ingericht. Dat team is – en dat is al lastig genoeg! – gericht op het beheersen van de pandemie ('the outbreak').
Naast het managen van de pandemie ligt er dus ook een taak in het managen van de effecten en de gevolgen van de coronacrisis. Effecten die, zie die weekendkranten, op vele terreinen zichtbaar zijn of zullen worden. De regering (in concreto het MCCb) wordt wel bijgestaan door een aantal gerenommeerde deskundigen vanuit de gezondheidszorg. Een dergelijke groep bestaat echter niet die zich juist richt op de effecten van de crisis. Gevolgen die zich - nu maar vooral de komende weken, maanden en jaren - op vele terreinen laten gevoelen.
Vandaar deze gezamenlijke oproep om te komen tot een Impact Management Team (IMT). Een adviesorgaan van de regering dat gevraagd en ongevraagd adviezen geeft die gericht zijn op het benoemen, in kaart brengen en beheersen van de (mogelijke) effecten van deze zo extreem gelaagde crisis. Net als het OMT dient dit IMT vooral breed te worden samengesteld uit topdeskundigen en wetenschappers aangevuld met enkele bestuurders. Feitelijk zouden vanuit verschillende disciplines (economie, sociale wetenschap, crisismanagement, sociale psychologie, communicatiewetenschap, traumawetenschappen) de meest geschikte kandidaten moeten worden voorgedragen.
Primair is dit een oproep om naast de organisaties en instellingen die zich afzonderlijk richten op bepaalde thema's (CPB en de economische scenario's; ARQ/Impact op de psychosociale gevolgen enzoverder) een speciale groep wetenschappers en deskundigen bij elkaar te zetten met verschillende achtergronden die 'gedwongen worden' elk afzonderlijk, maar juist ook gezamenlijk na te denken en met voorstellen te komen hoe Nederland antwoorden kan geven om de effecten van deze crisis zo beperkt en zo draaglijk mogelijk te houden. Accenten leggen bij onderwerpen en thema's die in de hitte van de huidige corona-bestrijding mogelijk vergeten zouden kunnen worden. Laten we ervoor zorgen dat we straks niet de pandemie hebben bestreden maar verrast worden door allerlei ongewenste effecten of dat sommige groepen naar verhouding onevenredig door deze crisis getroffen worden.
Inmiddels zijn we dus enkele weken verder en is de noodzaak voor zo'n IMT feitelijk alleen maar groter geworden. In de media zien wij ook anderen hierop zinspelen. Het wordt steeds duidelijker dat we de komende maanden nog niet van het virus verlost zullen zijn en het nog een jaar zo niet jaren zal duren vooraleer de hele wereld ingeënt is tegen COVID-19. Dat betekent dat wij niet alleen onderzoek moeten doen naar hoe nu de besmetting werkt bij gezinnen met schoolgaande kinderen, maar ook wat deze lange afsluiting zoal verder doet. Wat betekenen bijvoorbeeld de verschillen in de sociaal-emotionele en sociaal-economische situatie van deze gezinnen? Zo lang wij met 50% kennis 100% moeten beslissen is het des te belangrijker ook een club van wijzen te hebben die meedenkt en in staat is die 50% dan ook echt te gebruiken.
Het is een misverstand te denken dat de kennis over het virus en de verspreiding ervan zo bijzonder is dat wij hier wel een speciaal adviesorgaan voor moeten hebben en die andere vormen van kennis voldoende via de media en dergelijke gehoord worden en ook voldoende in ambtelijk en politiek Nederland aanwezig zouden zijn. Het impactmanagement is nu nog te fragmentarisch en te weinig multidisciplinair en te weinig doordacht (zie het recente gedoe met de corona-app!).
Ik zou graag zien dat een aantal 'wijze mannen en vrouwen' (denk aan personen als Kim Putters, Wim van der Donk [1], Barbara Baarsma, Tom Postmes) in een dergelijk adviesorgaan zitting zouden nemen. Menno van Duinlector Crisisbeheersing
[1] In Noord-Brabant sluit de Commissaris van de Koning, Van der Donk, inmiddels aan bij het Interregionaal Beleidsteam (IRBT) en dat wordt – juist vanwege zijn onafhankelijke geest en minder vanwege zijn positie - gewaardeerd.
