9 september 2020
"Met de Basisprincipes van brandbestrijding is er weer een begin van een brandweerkundig fundament waarop innovaties kunnen worden gebaseerd en het leren van praktijkbranden kan worden geënt", blogt lector Brandweerkunde Ricardo Weewer. Deze blog is de eerste van een drieluik waarin hij een aantal actuele thema's bespreekt.
De branden van nu zijn niet meer zoals de branden van vroeger. Het aantal branden is kleiner, maar de diversiteit en complexiteit ervan zijn toegenomen. Ook zijn de gevaren van binnenbrandbestrijding groter dan voorheen. Wat we bij de ene brand hebben geleerd, zegt niet altijd iets over wat we moeten doen bij een volgende brand. Vandaar dat de brandweerkundige basis ter discussie is komen te staan en er in dat vacuüm zelfs luchtkastelen op drijfzand konden worden gebouwd. Met de Basisprincipes van brandbestrijding is er echter weer een begin van een brandweerkundig fundament waarop innovaties kunnen worden gebaseerd en het leren van praktijkbranden kan worden geënt en ervaringskennis kan worden versterkt.
Door nieuwe bouwwijzen, bouwmaterialen en een toenemende toepassing van kunststoffen in de bouw en in de inventaris, maar ook door de energietransitie, zijn de materialen die branden sterk veranderd en daarmee ook hun bijbehorende brandeigenschappen. Deze materialen produceren bij brand ongeveer tien keer zoveel rook als natuurlijke materialen en hun potentiële brandvermogen is (veel) groter. Tegelijkertijd wordt er steeds luchtdichter gebouwd, waardoor het brandverloop sterk is veranderd. We zien rookgasexplosies en veel vaker dat het gebouw nog dicht is en er alleen rook uit komt. We weten nu dat rook een brandbaar gas is. Van brandweermensen wordt verwacht dat ze door dat brandbare gas, zonder te weten of en wanneer het ontsteekt, een gebouw binnengaan om de brand te blussen. Het brandverloop hangt echter van vele factoren af die van buiten niet in te schatten zijn, zodat het brandverloop en de bijbehorende gevaren moeilijk voorspelbaar zijn. Met moderne branden is bovendien weinig ervaring. Zeker in grote gebouwen is binnenbrandbestrijding daarom bijna een Russische roulette geworden. Ook zien we dat de rook en giftige gassen zich veel verder door appartementsgebouwen verspreiden dan we dachten en gewend waren. Hele gebouwen moeten worden ontruimd en alle appartementen gecontroleerd. Tel daarbij op de kennis over de menselijke valkuilen bij besluitvorming onder tijdsdruk en we zien dat brandbestrijding een vak apart is. Tegelijkertijd is er behoefte aan eenvoudige uitgangspunten en heldere grenzen aan wat nog met mensen kan worden gedaan, en dus waar innovaties nodig zijn. Zie ook mijn blog over de 4 T's.
In mijn lectorale rede De rode kroonjuwelen beschrijf ik hoe het brandweervak vooral gebaseerd was op ervaringen. De bewustwording dat branden écht aan het veranderen waren of al veranderd waren, drong slechts langzaam door. Omdat ervaringen vaak niet werden gevalideerd en er geen unité de doctrine bestond kon iedereen zijn eigen opvattingen hebben over hoe iets zou moeten of hoe iets zou zijn. In dat vacuüm waarin de brandweerkundige basis in het moeras zakte, kon iedereen alles onderbouwen. Er was immers altijd wel een voorbeeld te vinden waarmee dat kon. Er werden geen trends gevolgd en er werd niet geleerd van echte branden. Ik stelde mij ten doel om het brandweervak meer 'evidence based' te maken. Met het vaststellen van de Basisprincipes van brandbestrijding is de eerste fase daarvan gereed. Zijn we dan klaar? Nee, integendeel! Regelmatig doen zich nieuwe vraagstukken, ontwikkelingen en fenomenen voor waar antwoorden op moeten komen, zoals brand in hoogbouw, rookgasexplosies, de risico's van een waterstofeconomie, natuurbranden, elektrificatie en arbeidsveiligheid van brandweermensen.
De basisprincipes zijn tot stand gekomen door een breed palet aan activiteiten. In de eerste plaats is er de laatste jaren veel experimenteel onderzoek gedaan. In samenwerking met de kennisregisseurs en brandonderzoekers uit de regio's zijn branden geanalyseerd en ervaringen gevalideerd. De internationale literatuur is bestudeerd, er zijn internationale conferenties en exchanges georganiseerd en de theorie van brand is nog maar weer eens uit de kast gehaald, en er zijn computersimulaties uitgevoerd om brandverloop in de praktijk te verklaren. De principes zijn breed getoetst aan de praktijk door ze aan het werkveld voor te leggen via presentaties en een studiegroep. Nog niet eerder heeft een zo brede validatie van principes voor de brandweer plaatsgevonden.
Voor een groot deel zijn deze basisprincipes niet nieuw. In de afgelopen decennia waren elementen vervaagd of, in een poging om brandbestrijding effectiever en veiliger te maken, juist ingewikkelder geworden – een logisch gevolg van het feit dat brand ook ingewikkeld is. Zó ingewikkeld, dat bijna niet te bepalen is wat de ideale en veiligste aanpak is, zeker niet in het licht van de ook door recent onderzoek naar commandovoering (Situationele commandovoering) 'ontdekte' menselijke valkuilen. De basisprincipes geven handvatten en vuistregels om branden veilig en effectief te bestrijden.
Nu de Basisprincipes van brandbestrijding zijn vastgesteld, kunnen we vanuit dit brandweerkundig fundament verder bouwen aan de op feiten gebaseerde uitgangspunten van de brandbestrijding. Een eerste voorbeeld is de onlangs verschenen publicatie Brandveiligheid van parkeergarages met elektrisch aangedreven voertuigen. Daarin wordt vanuit de basisprincipes van brandbestrijding aangegeven wat de (on)mogelijkheden van binnenbrandbestrijding in een parkeergarage zijn en welke maatregelen men kan treffen om die bestrijding te faciliteren.
Ook kunnen we, gebaseerd op brandweerkundige kennis, onderzoek en gevalideerde professionele praktijk, meer zeggen over de slagkracht van een tankautospuit en over het effect van variabele voertuigbezetting, kunnen we standaardscenario's benoemen en kunnen we iets concluderen over de (on)mogelijkheden van repressief optreden en het effect van een knip in opleidingen en taken bij brandbestrijding. In mijn volgende blog ga ik in op de slagkracht van de tankautospuit.
Ricardo Weewerlector Brandweerkunde
In mei 2019 bekrachtigde de Programmaraad Incidentbestrijding van Brandweer Nederland De hernieuwde kijk op brandbestrijding als set basisprincipes van brandbestrijding. Besloten werd dat De hernieuwde kijk werd omgedoopt tot de Basisprincipes van brandbestrijding. Het gelijknamige werkdocument heeft nu ook de titel Basisprincipes van brandbestrijding gekregen. In de uitgave zijn, behalve de titel, een aantal kleine onderdelen geactualiseerd. Basisprincipes van brandbestrijding
