Het lectoraat Crisisbeheersing gaat uit van een multidisciplinaire benadering, eigen aan crisisbeheersing. Doelstelling van het lectoraat is het ontwikkelen en delen van kennis en kunde op het brede terrein van de crisisbeheersing ten behoeve van bestuurders, hulpdiensten (brandweer, politie, ambulancezorg/GHOR) en gemeentelijke diensten, maar ook van al die andere actoren die ten tijde van een crisis een rol kunnen spelen. Dit gebeurt door onderzoek en evaluaties te verrichten en informatie en kennis zo breed mogelijk beschikbaar te stellen en te delen.
Dr. Menno van Duin is sinds 2010 lector Crisisbeheersing. In zijn lectorale rede 'Veerkrachtige crisisbeheersing' (2011) heeft hij de visie van het lectoraat verwoord. De hoofdlijnen zijn: nuchterheid, normaal in het bijzondere, veerkracht en redzaamheid.
"Nuchterheid betekent bijvoorbeeld ook dat in evaluaties veel meer realisme moet doorklinken. Wat kan in hectische situaties nu van bestuurders, operationeel leidinggevenden en hulpverleners worden verwacht? Wat je zelden doet, doe je zelden goed. Omdat rampen en crises maar zo zelden voorkomen, hebben betrokkenen bijna geen ervaring. Wij moeten daarom proberen in bijzondere situaties zo veel mogelijk aan te sluiten bij het normale en het dagelijkse, en in de voorbereiding dit zo veel mogelijk als uitgangspunt nemen", aldus Van Duin.
Lector Menno van Duin, bestuurskundige en socioloog, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing. In 1992 verscheen zijn proefschrift ‘Van rampen leren’ over het lerend vermogen van de overheid na rampen.
Hij was medeoprichter van het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, en kreeg in 1995 een deelaanstelling bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra, thans IFV). Vanaf de start (in 1998) was hij nauw betrokken bij de Master Crisis and Disaster Management (MCDM) en later ook bij de opvolger hiervan, de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM).
Van Duin was betrokken bij een groot aantal evaluaties, studies en adviestrajecten en begeleidde vele studenten bij hun scriptie over crisisbeheersing. Ook is hij frequent spreker op congressen en seminars.
@mennovanduin
In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.
Een thema dat al jaren speelt, te weten een verbod op vuurwerk, komt dit jaar opeens in een verrassende stroomversnelling. Jarenlang was er de eerste paar weken in januari de nodige ophef over de laatste jaarwisseling, maar uiteindelijk leidde dat nooit structurele acties. Oogarts De Faber kon begin januari jaar in jaar uit hetzelfde verhaal vertellen over alle oogletsels en het noodzakelijke vuurwerkverbod zonder dat het effect had. Zelfs het stevige rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV, november 2018) met hun pleidooi voor een verbod van knalvuurwerk en vuurpijlen werd in politiek-Den Haag opvallend genegeerd. Wel werd de laatste jaren met verschillende kleine maatregelen (verkorten van de tijd dat vuurwerk mag worden afgestoken, het instellen van vuurwerkvrije zones, het organiseren van steeds populairder wordende collectieve grote vuurwerkshows, het stimuleren en ook bredere gebruik van vuurwerkbrillen) enige voortuitgang geboekt. Feitelijk zijn - vergeleken met zo'n jaar of tien terug - op een aantal terreinen de problemen eerder af dan toegenomen. Toch is de ophef dit jaar veel groter. De vraag die zich aandient is wel: waarom? Voor bestuurskundigen is dit een prachtig onderzoeksthema. Wat maakt dat de 'policy window' nu opeens open staat en burgemeesters van alle partijen het hardst roepen dat het nu maar eens afgelopen moet zijn?Zonder dat het valt te bewijzen, denk ik zelf dat juist het Scheveningse vreugdevuur-debacle van vorig jaar hierin een belangrijke rol speelt. Waar normaliter begin januari er de vaste discussie wordt gevoerd over het verbieden van vuurwerk (oogletsels, geweld tegen hulpdiensten en het afvuren van vuurwerk naar politie e.a.) en in principe januari 2019 daarvoor - zo kort na het verschijnen van het OvV-rapport - een ideale gelegenheid bood, gooide het Scheveningse vreugdevuur 'roet in het eten'. De eerste paar weken was Scheveningen en het optreden van burgemeester Krikke het thema. Vuurwerk(overlast) bleef vrijwel onbesproken.Vervolgens kwam de aanloop van jaarovergang 2020. Niet eerder was voorafgaand aan de jaarovergang er al zoveel media-aandacht voor de 'oorlog' die ons te wachten stond. Zo was er het na-ijleffect van Scheveningen. De gemeente Den Haag ('de slag om Duindorp') was dagenlang hot-news. Waarnemend burgemeester Remkes werd geprezen om zijn standvastigheid. Feit was natuurlijk dat Den Haag negen maanden niets gedaan had om met de vreugdevuurbouwers tot een aanvaardbaar compromis te komen. De paar weken die na het vreugdevuurrapport restten waren voor de bouwers te gering om garanties te krijgen, een verzekering af te sluiten e.v.. Al deze perikelen droegen wel bij aan een ongeëvenaarde aandacht voor de jaarwisseling 2020.
Wat het ook geweest is, feit is dat wij in tien jaar tijd nog nooit zo dicht bij een vuurwerkverbod zijn geweest als nu. Er worden verschillende argumenten ingebracht die een vuurwerkverbod staven. Het gaat om allerlei soorten van slachtoffers (oogletsel maar ook veel andere soorten van schade: gehoorschade, ledematen), het (toenemend?) gebruik van vuurwerk als wapen tegen politie en andere hulpdiensten, de milieuoverlast en ook worden de huisdieren genoemd. Het vanzelfsprekende 'dit moet toch kunnen' maakt meer en meer plaats voor 'dit is eigenlijk onwenselijk'.Er lijkt steeds meer consensus te komen om in lijn met het rapport van de OvV in ieder geval vuurpijlen en knalvuurwerk te gaan verbieden. Illegaal vuurwerk zal uiteraard nog harder moeten worden aangepakt. Feitelijk vormt dit ook het vuurwerk waarmee agenten, maar ook brandweerlieden en anderen het meest worden belaagd. Toch zijn er verschillende redenen om niet te snel over te gaan tot louter het verbod op (de verkoop van) deze categorieën vuurwerk maar gelijk al het vuurwerk in één keer in de ban te doen. Het gevaar van een slap compromis om de tegenstanders tegemoet te komen, ligt echter op de loer. Ten eerste is het in termen van controle en handhaving veel overzichtelijker als al het consumentenvuurwerk zou worden verboden en wij alleen nog maar in het hele land mooie vuurwerkshows kunnen bezoeken. Ongetwijfeld zal het de eerste jaren alleen maar rumoeriger worden en zal het illegale vuurwerk enorm populair zijn, maar na een aantal jaren zal de publieke opinie (zoals ook bij het roken is gebeurd en nu met 'roetveegpiet' gebeurt) langzaam veranderen. Ten tweede, en dat is natuurlijk nog veel belangrijker, zal een dergelijk beperkt verbod ook maar een beperkt effect hebben. Oogartsen weten dat een heel groot deel van de oogletselschade niet veroorzaakt wordt door dit knalvuurwerk en de vuurpijlen. Allerlei andere vormen van siervuurwerk veroorzaken bij de degenen die het vuurwerk aansteken maar ook bij omstanders (50%!) juist vaak onherstelbare oogschade.[1] Consumentenvuurwerk zou redelijk veilig kunnen zijn als alle consumenten daar goed mee omgaan, maar vele tientallen jaren ervaring leert dat dat regelmatig niet zo is. Velen kennen de verhalen van zo'n grote doos op zijn kant, een te kort lont of vuurwerk dat vroegtijdig afgaat. De combinatie met alcohol (wat onlosmakelijk verbonden is met 31 december!) maakt vuurwerk per definitie al snel (levens)gevaarlijk. Nu eens geen zwak compromis, zou mijn wens zijn.
Menno van Duin
[1] Helaas wordt niet geregistreerd welke soort vuurwerk nu welk letsel veroorzaakt. Voor enig inzicht in de ontwikkeling van oogschadeletsel zie: https://www.oogheelkunde.org/mededeling/presentatie-vuurwerkcijfers.
7 januari 2020: 201919 december 2019: De ‘onzichtbare’ crises22 november 2019: Aflevering van ‘The Crown’ over mijnramp een must voor alle crisismanagers12 november 2019: De kaping op Schiphol7 november 2019: De brandweer onder vuur18 juli 2019: Neerstorten MH17: alweer vijf jaar geleden11 juli 2019: Prachtig onderzoek Oudewater5 juli 2019: De 112-crisis, of toch KPN-storing ...15 juni 2019: Groningse burgemeesters: ga naar GRIP-4!17 april 2019: Vragen bij rapport Inspectie Gezondheidszorg over vier insulinedoden28 maart 2019: Nu Utrecht en een (onverhoopt) volgende keer?23 maart 2019: De aanslag in Utrecht: wie het weet, mag het zeggen12 februari 2019: Stankoverlast Alblasserdam houdt Nederland in zijn greep ...4 februari 2019: Trots in Twente24 januari 2019: Kwetsbaarheidsparadox en de 'watjes'
28 december 2018: Een 'uitgescheurd' jaar 201820 december 2018: Over de Stint en het vmbo Maastricht; iedereen maakt fouten14 november 2018: De nuchterheid van Tinkebell2 oktober 2018: Stint8 augustus 2018: Observaties bij de Amsterdamse brandweercultuur25 juni 2018: Agree to disagree7 juni 2018: Gewoon sorry zeggen … 28 april 2018: Repareer eerst de scheuren in de samenleving, dan pas de scheuren in Groningse huizen 14 maart 2018: Onafhankelijk onderzoek24 januari 2018: Uw mening gevraagd en gegeven: groeiend vertrouwen in bestuurders!
21 december 2017: De ‘designated survivor’6 december 2017: NL-Alert; maar leve ook nog even de WAS-palen24 november 2017: (Mini)-crises in zwembaden11 september 2017: Plunderingen: een rampmythe ter ziele? 19 juni 2017: Brand in woontoren Londen: over genegeerde signalen en een terrorisme-bias15 juni 2017: Alweer GRIP? 1 juni 2017: Op bezoek bij de 14e ISCRAM-conferentie11 mei 2017: Feyenoord en veiligheid10 februari 2017: Opnieuw parallellen: Groningen, industriële veiligheid, asbest… 24 januari 2017: Parallellen bij rampen en (mini-)crises 23 december 2016: Enkele observaties bij de aanslag in Berlijn 19 december 2016: Burgemeesters onderzoeksonderwerp bij uitstek 28 juli 2016: Terrorisme en (bureau)politiek8 juli 2016: Stroomstoring Noord-Holland28 juni 2016: Brexit als crisis26 mei 2016: Rampenfilms10 mei 2016: Femke30 maart 2016: Ibrahim El Bakraoui: over een Brusselse terrorist en de waarde van casusonderzoek 24 maart 2016: Geluk en ongeluk 7 maart 2016: Man-made disasters en het treinongeval bij Dalfsen19 februari 2016: Gasstoring Velsen-Noord3 februari 2016: Januari zit er al weer op8 januari 2016: Asbest in Wateringen: ‘the continuing story’
Containercalamiteit: crisisbeheersing in het Waddengebied. Een evaluatie in opdracht van de veiligheidsregio’s Fryslân, Groningen en Noord-Holland Noord (2019)Containercalamiteit in het Noorden: de aanpak en impact. Een evaluatie ten behoeve van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2019)
Olielekkage in de haven van Rotterdam (2019)
Verbinding tussen werelden? Een verdiepende studie naar de aanpak van zeven bovenregionale crisistypen (2019)Bijlage rapport Verbinding tussen werelden? Een verdiepende studie naar de aanpak van zeven bovenregionale crisistypen (2019)
GRIP op de sluiting en ontruiming van camping Fort Oranje (2019)
Inventarisatie inzet NL-Alert 2013-2017 (2019)
Verminderd zelfredzamen ten tijde van rampen en crises: de overheid een zorg? (2018)
Sprinklerincident in vuurwerkopslag Ulicoten (2018)
Evaluatie crisismanagement na orkaan Irma (2018)
GRIP-3 bij Fort Oranje (2018)
Maatschappelijke onrust en de rol van gemeenten (2018)
Risico's in samenhang. Een verkennende studie naar de aansluiting tussen regio's en Rijk (2018)
GRIP-4 bij Fort Oranje (2018)
VenloStormt 2017: risico's en verantwoordelijkheden (2017)
Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders (2017)
Hagelstenen zo groot als tennisballen (2017)
Vluchtelingencrisis 2015: Lessen uit de crisisnoodopvang (2017)
De flexibiliteit van GRIP (2015)
Scheepsbrand in Schevingen Haven. Een evaluatie aan de hand van vijf dilemma’s (2015)
Sociale media-analyses van vijf kritieke momenten (2014)
Lessen in crisisbeheersing: dilemma's uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn (2012)
Brandweer in Europa. Een vergelijkende verkenning van Europese brandweerstelsels (2012)
Crisisbeheersing in Europa. Een vergelijking van Nederland met België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Zweden (2012)
Elk jaar brengt het lectoraat Crisisbeheersing een publicatie uit in de reeks Lessen uit crises en mini-crises. Verschenen zijn:
Lessen uit crises en mini-crises 2018
Lessen uit crises en mini-crises 2017
Lessen uit crises en mini-crises 2016
Lessen uit crises en mini-crises 2015
Lessen uit crises en mini-crises 2014
Lessen uit crises en mini-crises 2013
Lessen uit crises en mini-crises 2012
Bestuurlijke Netwerkkaarten Crisisbeheersing (2019)
Handreiking Decontaminatie (2019)
Handreiking Aanpak asbestincidenten (2018)
Bestuurlijke oplegger Handreiking Aanpak asbestincidenten (2018)
HEV 2018: procesmodel evenementen, IFV, 2018
Stralingsincidenten veiligheidsregio's (2017)
Handboek Basisinformatie regionale crisisbeheersing (2017)
Maatschappelijk herstel na grootschalige overstromingen (2019)
De toekomst van de veiligheidsregio (2019). Position paper Menno van Duin
Aardbevingen in Groningen: psychosociale impact (2018). Impact Magazine, 4, 8-11.
Column Menno van Duin: Klokkenluiders (2018). Impact Magazine, 2, 7.
Column Menno van Duin: De ramp na de ramp (2018). Impact Magazine, 1, 7.
Crisismanagement is continuïteitsmanagement (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5/6, 46-47.
Nucleaire dilemma's (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 4, 39.
Boekbespreking Alledaagse magie (2017). Impact Magazine 3, 31-33.
IJs en weder dienende (2017). VARAgids 1, 36-39.
Rol sociale media bij rampen en mini-crises (2016). Tijdschrift voor Veiligheid, 15, 41-53.
De politie en het jaar 2015 (2016). Tijdschrift voor de Politie 10, 31-34.
Sidderingen (2016). Cogiscope 4, 14-17.
Lessen uit crises en mini-crises 2014 (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5, 36-37.
Als je zwart wilt zien, zie je ook zwart (2015). VNG Magazine, 8, 15.
Evenementen, veiligheid en 'het gedoe' eromheen (2015). Tijdschrift voor de Politie, 5, 14-17.
Geen mini-crisis is hetzelfde en toch hebben ze veel gemeen (2015). Cogiscope, 1, 20-24.
Aandacht voor de flexibiliteit van GRIP (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 52-53.
Burgemeesters let op uw zaak! (2013). Burgemeestersblad, 69, 12-14.
Wie heeft de leiding in geval van voedselbesmetting (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 6, 30-31.
Crisisbeheersing in Europa (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 10-13.
Het dilemma rond GRIP (2013). Tijdschrift voor de Politie, 3, 6-10.
De asbestcrisis in Utrecht - over evalueren en oordelen (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 1, 30-33.
Beroepsgeheim hindert hulp na ramp onnodig (2012). Medisch Contact, 23, 1402-1403.
Schietdrama Alphen aan den Rijn - leren van evaluaties (2013). Kennis in de frontlijn, 127-137.
Veerkrachtige crisisbeheersing: nuchter over het bijzondere (2011)
Van rampen leren (1992)
Het lectoraat Crisisbeheersing brengt een nieuwsbrief uit, om belangstellenden te informeren over actuele ontwikkelingen binnen het lectoraat. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Mail dan naar crisisbeheersing@ifv.nl.
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juli 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, januari 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juni 2018
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2017
