Het lectoraat Crisisbeheersing gaat uit van een multidisciplinaire benadering, eigen aan crisisbeheersing. Doelstelling van het lectoraat is het ontwikkelen en delen van kennis en kunde op het brede terrein van de crisisbeheersing ten behoeve van bestuurders, hulpdiensten (brandweer, politie, ambulancezorg/GHOR) en gemeentelijke diensten, maar ook van al die andere actoren die ten tijde van een crisis een rol kunnen spelen. Dit gebeurt door onderzoek en evaluaties te verrichten en informatie en kennis zo breed mogelijk beschikbaar te stellen en te delen.
Dr. Menno van Duin is sinds 2010 lector Crisisbeheersing. In zijn lectorale rede 'Veerkrachtige crisisbeheersing' (2011) heeft hij de visie van het lectoraat verwoord. De hoofdlijnen zijn: nuchterheid, normaal in het bijzondere, veerkracht en redzaamheid.
"Nuchterheid betekent bijvoorbeeld ook dat in evaluaties veel meer realisme moet doorklinken. Wat kan in hectische situaties nu van bestuurders, operationeel leidinggevenden en hulpverleners worden verwacht? Wat je zelden doet, doe je zelden goed. Omdat rampen en crises maar zo zelden voorkomen, hebben betrokkenen bijna geen ervaring. Wij moeten daarom proberen in bijzondere situaties zo veel mogelijk aan te sluiten bij het normale en het dagelijkse, en in de voorbereiding dit zo veel mogelijk als uitgangspunt nemen", aldus Van Duin.
Lector Menno van Duin, bestuurskundige en socioloog, richt zich al meer dan 25 jaar op kennisontwikkeling en professionalisering op het terrein van crisisbeheersing. In 1992 verscheen zijn proefschrift ‘Van rampen leren’ over het lerend vermogen van de overheid na rampen.
Hij was medeoprichter van het COT, Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement, en kreeg in 1995 een deelaanstelling bij het Nederlands Instituut voor Brandweer en Rampenbestrijding (Nibra, thans IFV). Vanaf de start (in 1998) was hij nauw betrokken bij de Master Crisis and Disaster Management (MCDM) en later ook bij de opvolger hiervan, de Master of Crisis and Public Order Management (MCPM).
Van Duin was betrokken bij een groot aantal evaluaties, studies en adviestrajecten en begeleidde vele studenten bij hun scriptie over crisisbeheersing. Ook is hij frequent spreker op congressen en seminars.
@mennovanduin
In zijn opiniërende blogs reageert Menno van Duin op de actualiteit en maakt hij de lezers attent op interessante studies of rapporten.
Geen ramp of crisis heeft in Nederland het laatste decennium zo'n aandacht gekregen en impact gehad als het neerhalen van de MH17. Dat is ook logisch vanwege de combinatie van het grote aantal doden (298, waarvan 196 Nederlanders) en de oorzaak (het neerhalen door een BUK-raket) en het successievelijk ontrafelen daarvan. Er deden zich vaker grote vliegrampen voor – ook hele grote zoals die op Tenerife (1977: 583 doden waarvan 238 Nederlanders) en Tripoli (2010: 103 doden waarvan 70 Nederlanders), maar het feit dat dit keer opzet – het bewust met een raket neerhalen – de oorzaak was, maakte deze vliegramp natuurlijk echt anders.
Het MCCB (ministeriële crisisteam) stelde al enkele uren na de crash – toen nog heel veel onduidelijk was – drie prioriteiten vast: - (snelle) terugkeer van de slachtoffers - instelling van een internationaal onafhankelijk onderzoek en - berechting van de daders.
Vijf jaar later zijn er zeker grote vorderingen gemaakt. De slachtoffers zijn – de beelden staan bijna eenieder nog bij – gezien de situatie ter plaatse bijzonder snel teruggehaald. De onderzoeken die zijn verricht en de resultaten ervan zijn vrij onomstreden. Alleen Rusland erkent de onderzoeken niet, maar datgene wat men zelf onderzocht en geconstateerd heeft (de raket komt van de Oekraïners) wordt waarschijnlijk alleen door henzelf geloofd en waarschijnlijk zelfs dat niet. Ook de berechting van de daders – vier zijn nu met naam en toenaam genoemd – loopt. In enkele woorden is dit (onderzoek en berechting) hier opgeschreven, maar zeker is dat vele tientallen personen zich hier inmiddels al jaren (vaak fulltime) mee bezighouden. Dit organiseren en doen heeft een enorme inspanning gekost. De vasthoudendheid waarmee vanuit Nederland is gehandeld verdient alleen maar lof.
Een thema dat vijf jaar later logischerwijs ook veel media-aandacht krijgt, is de situatie van de nabestaanden. Kranten en televisie hebben uitgebreide artikelen en documentaires hieraan gewijd. Een paar punten vond ik opmerkelijk. Ook nu weer – we weten dat wel uit ander ramponderzoek – beleeft iedereen de gebeurtenissen anders en wordt er ook heel verschillend tegen de situatie aan gekeken. Zoals een nabestaande in de Volkskrant terecht stelde: de nabestaande bestaat niet. Wij zijn allemaal anders en vaak wordt veel te gemakkelijk gesproken over 'de nabestaanden willen dat niet' waarmee voorbij wordt gegaan aan de grote onderlinge verschillen. Terwijl de ene persoon de hele thuissituatie bewust zo wil laten als op de dag dat het omgekomen familielid (een kind vaak) vertrok, kozen anderen er juist voor zo veel mogelijk 'opnieuw te beginnen', zonder daarmee het leed en de rouw te willen wegdrukken.
Boeiend is het interview met psycholoog Jos de Keijser (Volkskrant 16 juli 2019). Zo blijkt de ramp met de MH17 toch alweer behoorlijk uit het collectieve geheugen te zijn weggezakt. De collectieve meelevendheid met de slachtoffers ebde sneller weg dan het verdriet bij de nabestaanden. Dat verdriet, maar meer nog de boosheid werd versterkt door het feit dat het een aanslag betrof. Onwetendheid over het laatste moment van de geliefden, ontoegankelijkheid van de plek waar het gebeurde, het niet afscheid kunnen nemen van een intact lichaam, zijn alle drie factoren die het rouwproces bemoeilijken. Bij een deel van de nabestaanden is sprake van complexe rouw. Zij komen helemaal niet los van de gebeurtenis en van de overledene, vermijden bepaalde plekken of gesprekken om zichzelf geen pijn te doen. Daarmee, zo stelt De Keijser, houden ze de rouw in stand. Daarbij is het zeker niet zo dat nabestaanden die meer geliefden verloren er slechter aan toe zijn. 'Rouw telt niet op.'
Veerkrachtige, zelfredzame nabestaanden vermijden niet, maar gaan de confrontaties juist aan. Ze praten over de overledene, zoeken steun en pakken hun leven weer op. De twee zussen die hun ouders, broer en pleegbroer verloren (Volkskrant 17 juli 2019) behoren duidelijk tot deze laatste categorie van veerkrachtigen. Interessant uit dat interview is dat de omgeving vaak veel moeite heeft met die veerkracht. Zeggen dat het goed met je gaat, wordt vaak niet geloofd of soms zelfs niet gewaardeerd.
Menno van Duin
11 juli 2019: Prachtig onderzoek Oudewater5 juli 2019: De 112-crisis, of toch KPN-storing ...15 juni 2019: Groningse burgemeesters: ga naar GRIP-4!17 april 2019: Vragen bij rapport Inspectie Gezondheidszorg over vier insulinedoden28 maart 2019: Nu Utrecht en een (onverhoopt) volgende keer?23 maart 2019: De aanslag in Utrecht: wie het weet, mag het zeggen12 februari 2019: Stankoverlast Alblasserdam houdt Nederland in zijn greep ...4 februari 2019: Trots in Twente24 januari 2019: Kwetsbaarheidsparadox en de 'watjes'
28 december 2018: Een 'uitgescheurd' jaar 201820 december 2018: Over de Stint en het vmbo Maastricht; iedereen maakt fouten14 november 2018: De nuchterheid van Tinkebell2 oktober 2018: Stint8 augustus 2018: Observaties bij de Amsterdamse brandweercultuur25 juni 2018: Agree to disagree7 juni 2018: Gewoon sorry zeggen … 28 april 2018: Repareer eerst de scheuren in de samenleving, dan pas de scheuren in Groningse huizen 14 maart 2018: Onafhankelijk onderzoek24 januari 2018: Uw mening gevraagd en gegeven: groeiend vertrouwen in bestuurders!
21 december 2017: De ‘designated survivor’6 december 2017: NL-Alert; maar leve ook nog even de WAS-palen24 november 2017: (Mini)-crises in zwembaden11 september 2017: Plunderingen: een rampmythe ter ziele? 19 juni 2017: Brand in woontoren Londen: over genegeerde signalen en een terrorisme-bias15 juni 2017: Alweer GRIP? 1 juni 2017: Op bezoek bij de 14e ISCRAM-conferentie11 mei 2017: Feyenoord en veiligheid10 februari 2017: Opnieuw parallellen: Groningen, industriële veiligheid, asbest… 24 januari 2017: Parallellen bij rampen en (mini-)crises 23 december 2016: Enkele observaties bij de aanslag in Berlijn 19 december 2016: Burgemeesters onderzoeksonderwerp bij uitstek 28 juli 2016: Terrorisme en (bureau)politiek8 juli 2016: Stroomstoring Noord-Holland28 juni 2016: Brexit als crisis26 mei 2016: Rampenfilms10 mei 2016: Femke30 maart 2016: Ibrahim El Bakraoui: over een Brusselse terrorist en de waarde van casusonderzoek 24 maart 2016: Geluk en ongeluk 7 maart 2016: Man-made disasters en het treinongeval bij Dalfsen19 februari 2016: Gasstoring Velsen-Noord3 februari 2016: Januari zit er al weer op8 januari 2016: Asbest in Wateringen: ‘the continuing story’
Containercalamiteit: crisisbeheersing in het Waddengebied. Een evaluatie in opdracht van de veiligheidsregio’s Fryslân, Groningen en Noord-Holland Noord (2019)Containercalamiteit in het Noorden: de aanpak en impact. Een evaluatie ten behoeve van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2019)
Olielekkage in de haven van Rotterdam (2019)
Verbinding tussen werelden? Een verdiepende studie naar de aanpak van zeven bovenregionale crisistypen (2019)Bijlage rapport Verbinding tussen werelden? Een verdiepende studie naar de aanpak van zeven bovenregionale crisistypen (2019)
GRIP op de sluiting en ontruiming van camping Fort Oranje (2019)
Inventarisatie inzet NL-Alert 2013-2017 (2019)
Verminderd zelfredzamen ten tijde van rampen en crises: de overheid een zorg? (2018)
Sprinklerincident in vuurwerkopslag Ulicoten (2018)
Evaluatie crisismanagement na orkaan Irma (2018)
GRIP-3 bij Fort Oranje (2018)
Maatschappelijke onrust en de rol van gemeenten (2018)
Risico's in samenhang. Een verkennende studie naar de aansluiting tussen regio's en Rijk (2018)
GRIP-4 bij Fort Oranje (2018)
VenloStormt 2017: risico's en verantwoordelijkheden (2017)
Veerkrachtig omgaan met aanslagen: een advies voor bestuurders (2017)
Hagelstenen zo groot als tennisballen (2017)
Vluchtelingencrisis 2015: Lessen uit de crisisnoodopvang (2017)
De flexibiliteit van GRIP (2015)
Scheepsbrand in Schevingen Haven. Een evaluatie aan de hand van vijf dilemma’s (2015)
Sociale media-analyses van vijf kritieke momenten (2014)
Lessen in crisisbeheersing: dilemma's uit het schietdrama in Alphen aan den Rijn (2012)
Brandweer in Europa. Een vergelijkende verkenning van Europese brandweerstelsels (2012)
Crisisbeheersing in Europa. Een vergelijking van Nederland met België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Zweden (2012)
Elk jaar brengt het lectoraat Crisisbeheersing een publicatie uit in de reeks Lessen uit crises en mini-crises. Verschenen zijn:
Lessen uit crises en mini-crises 2017
Lessen uit crises en mini-crises 2016
Lessen uit crises en mini-crises 2015
Lessen uit crises en mini-crises 2014
Lessen uit crises en mini-crises 2013
Lessen uit crises en mini-crises 2012
Bestuurlijke Netwerkkaarten Crisisbeheersing (2019)
Handreiking Decontaminatie (2019)
Handreiking Aanpak asbestincidenten (2018)
Bestuurlijke oplegger Handreiking Aanpak asbestincidenten (2018)
HEV 2018: procesmodel evenementen, IFV, 2018
Stralingsincidenten veiligheidsregio's (2017)
Handboek Basisinformatie regionale crisisbeheersing (2017)
De toekomst van de veiligheidsregio (2019). Position paper Menno van Duin
Aardbevingen in Groningen: psychosociale impact (2018). Impact Magazine, 4, 8-11.
Column Menno van Duin: Klokkenluiders (2018). Impact Magazine, 2, 7.
Column Menno van Duin: De ramp na de ramp (2018). Impact Magazine, 1, 7.
Crisismanagement is continuïteitsmanagement (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5/6, 46-47.
Nucleaire dilemma's (2017). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 4, 39.
Boekbespreking Alledaagse magie (2017). Impact Magazine 3, 31-33.
IJs en weder dienende (2017). VARAgids 1, 36-39.
Rol sociale media bij rampen en mini-crises (2016). Tijdschrift voor Veiligheid, 15, 41-53.
De politie en het jaar 2015 (2016). Tijdschrift voor de Politie 10, 31-34.
Sidderingen (2016). Cogiscope 4, 14-17.
Lessen uit crises en mini-crises 2014 (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 5, 36-37.
Als je zwart wilt zien, zie je ook zwart (2015). VNG Magazine, 8, 15.
Evenementen, veiligheid en 'het gedoe' eromheen (2015). Tijdschrift voor de Politie, 5, 14-17.
Geen mini-crisis is hetzelfde en toch hebben ze veel gemeen (2015). Cogiscope, 1, 20-24.
Aandacht voor de flexibiliteit van GRIP (2015). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 52-53.
Burgemeesters let op uw zaak! (2013). Burgemeestersblad, 69, 12-14.
Wie heeft de leiding in geval van voedselbesmetting (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 6, 30-31.
Crisisbeheersing in Europa (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 2, 10-13.
Het dilemma rond GRIP (2013). Tijdschrift voor de Politie, 3, 6-10.
De asbestcrisis in Utrecht - over evalueren en oordelen (2013). Magazine Nationale veiligheid en crisisbeheersing, 1, 30-33.
Beroepsgeheim hindert hulp na ramp onnodig (2012). Medisch Contact, 23, 1402-1403.
Schietdrama Alphen aan den Rijn - leren van evaluaties (2013). Kennis in de frontlijn, 127-137.
Veerkrachtige crisisbeheersing: nuchter over het bijzondere (2011)
Van rampen leren (1992)
Het lectoraat Crisisbeheersing brengt een nieuwsbrief uit, om belangstellenden te informeren over actuele ontwikkelingen binnen het lectoraat. Wilt u deze nieuwsbrief ontvangen? Mail dan naar crisisbeheersing@ifv.nl.
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juli 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, januari 2019
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, juni 2018
Nieuws van het lectoraat Crisisbeheersing, december 2017
